Detectiebrom (Techniek Radio/TV)
door Henk Waardenburg , Doesburg, 19.06.2008, 19:14 (5999 dagen geleden)
Beste mede forumleden,
Ik ben een poosje geleden verhuisd en ben er onlangs in geslaagd het radio-lab netjes ingericht te krijgen.
Er is echter een probleem waar ik geen vat op krijg:
Al mijn toestellen die via een draadantenne ontvangen produceren een brom bij ontvangst van de zenders op 747 en 1008kHz. Deze zenders komen hier stevig binnen. De eveneens sterke zenders op 1395 en 675 kHz evenals de sterk binnenkomende BBC-world geven een keurig schoon geluid.
Het maakt niet uit of de draad kort of lang is, het verschijnsel blijft al neemt het toe met de lengte van de antenne.
De toestellen met een ferrietantene hebben geen last.
Iemand zoiets wel eens meegemaakt?
Benieuwd naar jullie reacties,
Groeten,
Henk Waardenburg
Detectiebrom
door John Hupse † , Schoonhoven, 19.06.2008, 19:42 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Is vrijwel zeker modulatiebrom. Het antennesignaal wordt hierbij gemoduleerd met een bromsignaal. Bij toestellen zonder afgeschermde nettrafo de ratelcondensator controleren. Eventueel een extra condensator plaatsen tussen de primaire van de nettrafo en het chassis. Een goede aardverbinding maken via de aardbus kan heel veel helpen. De toestellen op een andere groep aansluiten kan ook helpen.
Bij ontvangst via een raam- of ferrietantenne, of bij FM ontvangst heb je geen last van modulatiebrom.
Detectiebrom
door Henk Waardenburg , Doesburg, 19.06.2008, 19:50 (5999 dagen geleden) @ John Hupse †
John,
Allereerst dank voor je reactie.
Het lijkt me toch dat er iets gemeenschappelijks buiten de toestellen moet zijn.
Op het oude adres hadden ze er geen van alle last van en nu allemaal!
Misschien toch een of andere vervorming van de netspanning?
Ik zal inderdaad eens een andere groep proberen en ook eens kijken hoe de spanning er uitziet op de scope zodra die het weer doet.
Ik begrijp echter niet waarom het tot 2 zenders beperkt blijft.
Een wiskundig of rekenkundig verband tussen de beide frequenties (747 en 1008kHz) ontgaat me.
Detectiebrom
door John Hupse † , Schoonhoven, 19.06.2008, 20:06 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Modulatiebrom wordt sterker bij een sterker antennesignaal, waarschijnlijk hoor je de brom op de twee sterkst doorkomende zenders.
De brom is niet te horen op een ferrietantenne, dus gaat het om capacitieve koppeling met het lichtnet. Raam- en ferrietantennes koppelen voornamelijk inductief. In de vorige woning was de capacitieve koppeling tussen de antennedraad en het lichtnet waarschijnlijk veel minder sterk.
Als maatregelen in de omgeving (antenne, aarde, lichtnet) onvoldoende helpen dan kan je alleen nog maatregelen treffen in het toestel zelf. De ratelcondensator is zo'n laatste redmiddel.
Detectiebrom
door Francesco, 19.06.2008, 19:55 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Wat een toeval, net vandaag maak ik iets gelijkaardigs mee.
Mijn B3X90U zette ik aan, nu dit is een U toestel, en heeft zoal wat last van brom.
Maar deze keer was het echt hinderlijk en lastig.
Eerst dacht ik aan een versleten gelijkrichtbuis UY42, deze uitgewisseld, zonder resultaat.
Ik luisterde naar Radio 5 (ergens tussen 220 en 250m) op de middengolf, omdat daar altijd oude muziek wordt gedraaid.
Bij omschakelen naar PU, of bij veranderen van zender, was de brom weg.
De brom komt dus van de zender, en zit op de draaggolf, iets anders kan ik er niet uit besluiten.
Ontvangst is via ferrietantenne en is op de andere zenders zonder brom.
Vrij vervelend.
Op mijn plano is de brom weliswaar minder vanwege de betere kwaliteit van de ontvanger, doch op de achtergrond is de brom te horen.
Misschien moeten ze bij het radiostation van Radio 5 hun UY 42 maar eens vervangen .
Groeten,
Francesco
Detectiebrom
door Henk Waardenburg , Doesburg, 19.06.2008, 20:04 (5999 dagen geleden) @ Francesco
Francesco,
Waar woon jij?
Mischien hebben we toch een soort plaatselijk verschijnsel?
Detectiebrom
door Jan van weeterloo, 20.06.2008, 05:23 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Henk, een goed advies In Uithoorn hebben ze naast winkelcentrum Zijdelwaard een enorme antenne staan, als ik me niet vergis heet hij de Schutse... sluit een mooie kabel aan op dit enorme metalen gevaarte en dat moet alle ontvangst van de wereld te boven gaan Nou ja denk het niet Maar ik moest er wel even aan denken toen jij vroeg waar Francesco woont. Ben opgegroeid in Uithoorn en heb daar ook mijn liefde voor radio's opgedaan. Zou het echt een goede antenne zijn, dat enorme puntige stalen dak? :UD:
Detectiebrom
door Paul Brouwer , Haarlem, 19.06.2008, 22:19 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Hallo Henk,
Het fenomeen brom herken ik op deze frequenties niet. Wel een irritante fluittoon die met name op de 1008 en 747 KHz door alles heen hoorbaar is. Net als jouw bromtoon is mijn fluittoon niet hoorbaar op een portable met ferrietantenne.
Van dit fenomeen heb ik op dit forum al eens eerder melding gemaakt, doch werd het toen aan hoogfrequentie-bronnen als magnetrons, WiFi's, GSM's en dergelijke toegeschreven.
Ook als ik al de genoemde storingsbronnen uit zet blijft die fluittoon hoorbaar. Deze storing kan uiteraard ook van buiten mijn woning komen.
Groet,
Paul
--
Detectiebrom
door J. van Schaik, 20.06.2008, 05:03 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Dit kan storing van een geschakelde voeding zijn. Dit kan bij de buren zijn of bij je zelf. Helaas neemt het storingsniveau toe.
Om je eigen huis te elemineren schakel eens alles uit met uitzondering van de radio natuurlijk. Mocht het er nog steeds zijn dan is het probleem elders.
Mogelijke storingsbronnen zijn geschakelde voedingen (telefoonladers etc.), spaarlampen, adsl modems enz. enz.
Detectiebrom
door Jan van weeterloo, 20.06.2008, 05:27 (5999 dagen geleden) @ J. van Schaik
Dit kan storing van een geschakelde voeding zijn. Dit kan bij de buren zijn of bij je zelf. Helaas neemt het storingsniveau toe.
Mogelijke storingsbronnen zijn geschakelde voedingen (telefoonladers etc.), spaarlampen, adsl modems enz. enz.
Ik heb laatst ook gehoord dat de digitenne (of het signaal daar van) een behoorlijke storingsbron kan zijn, is dat correct? Of gaat dat alleen op voor de ontvangst van tv signalen?
Detectiebrom
door Hugo Sneyers , Tongeren Belgie, 20.06.2008, 06:26 (5999 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Hallo Henk .... ik heb dit ook al meegemaakt.
Wat je eens kan doen is het volgende: laat je radio staan zoals hij nu staat maar sluit hem via een verlengkabel aan op een stopcontact op een andere plaats in je woning zodat je de ruimte waar je radio staat spanningloos kunt maken. Waarschijnlijk zal de brom dan weg zijn maar daarmee is je probleem nog niet echt opgelost natuurlijk.
In mijn geval bleek het een oude computer te zijn die in het stopcontact stak, nochtans was deze computer uitgerust met een echte netschakelaar maar als ik de stekker uittrok was de brom weg op de radio.
Groeten ... Hugo Sneyers
Detectiebrom
door Jan van weeterloo, 20.06.2008, 07:39 (5999 dagen geleden) @ Hugo Sneyers
Ik had het laatst met een TL buis die boven de werkbank hing....:-|
Detectiebrom
door S.Leunissen , regio Zuid Limburg, 20.06.2008, 08:08 (5999 dagen geleden) @ Jan van weeterloo
TL Balken, of de ronde versie in de loeplamp, spaarlamp, of standbystand van tv beeldbuis of monitor PC beeldbuis dat stoort ook allemaal.
Sander
Detectiebrom
door Hugo Sneyers , Tongeren Belgie, 20.06.2008, 09:42 (5998 dagen geleden) @ S.Leunissen
Hallo Jan en Sander
TL Balken, of de ronde versie in de loeplamp, spaarlamp, of standbystand van tv beeldbuis of monitor PC beeldbuis dat stoort ook allemaal.
Dat klopt zeker maar die oude PC waar ik het over had hoefde niet eens in werking te zijn, als de stekker in het stopcontact stak was de brom er al.
Groeten ... Hugo Sneyers
Detectiebrom
door Gerard Jongbloed , Bergen NH, 20.06.2008, 11:51 (5998 dagen geleden) @ Hugo Sneyers
Dat is ook mijn ervaring. Pc met beeldscherm enz. staan bij mij in dezelfde ruimte als mijn radio's. Ik heb daarom pc, beeldscherm en andere randapparatuur op een stekkerstation met aan/uit schakelaar. Zeker bij het beluisteren van wat zwakkere radiostations, maakt het een hoop verschil of ik dat stekkerstation aan of uit heb geschakeld. Ook om andere reden gaat dus - wanneer ik mijn pc uitzet - de schakelaar op het stekkerstation óók uit. Géén stand-by's.
Gerard Jongbloed
Detectiebrom
door S.Leunissen , regio Zuid Limburg, 20.06.2008, 12:01 (5998 dagen geleden) @ Gerard Jongbloed
Misschien een rare vraag. Er zijn stekkerdozen die een schakelaar hebben met ingebouwd rood "lampje" (lijkt soort neon lampje). Kunnen die ook storen ?
groet Sander
Detectiebrom
door Leo Snoeren , Dongen, 20.06.2008, 14:10 (5998 dagen geleden) @ S.Leunissen
Hoi Sander,
Neonlampjes kunnen een geweldige storing geven, zeker als je in de buurt van de antenne komen. Maar meestal valt het mee hoor! Het zijn meestal oudere lampjes die dit probleem geven, waarom weet ik niet......
Groeten, Leo
--
Met vriendelijke groet,
Leo Snoeren
https://www.rrd.link/ (onder constructie)
leosnoeren(apenslingertje)freedom.nl
Detectiebrom
door S.Leunissen , regio Zuid Limburg, 21.06.2008, 12:04 (5997 dagen geleden) @ Leo Snoeren
Bedankt voor je info Leo (rijmt nog ook) .
Ik zou wel eens willen weten hoeveel stekkerdozen altijd ingeschakeld moeilijk bereikbaar achter meubilair liggen.
Ik heb zelf een neonlampje (uit wasmachine) als power indicator op mijn scheidingstrafo zitten.
groet Sander
Detectiebrom
door Ed van der Weele † , Zeist, 20.06.2008, 15:05 (5998 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Bewerkt door Ed van der Weele †, 20.06.2008, 15:30
Veel mogelijke storingsbronnen zijn in deze thread al de revue gepasseerd, schakelende voedingen (die tegenwoordig in vrijwel elk laagspanningsapparaat worden toegepast), tl- en spaarlampen en nog veel meer.
Het advies om alle apparatuur in huis uit te schakelen is minder zinvol omdat in de directe omgeving óók diezelfde storende apparaten worden gebruikt. Je kan moeilijk alle buren in een straal van 100 meter rondom je woning verbieden om hun tv, computer of spaarlampen aan te zetten omdat je graag ongestoorde AM-ontvangst wilt hebben.
Een ex-collega van mij, die een enthousiast KG-zendamateur is, ging een paar maal per jaar een aantal dagen naar een of ander verafgelegen bergdorp "waar men nog nooit van elektriciteit had gehoord" om daar zijn hobby uit te voeren. Volgens hem kon hij alleen daar verbindingen maken met andere zendamateurs die in onze geëlektrificeerde wereld onmogelijk waren.
Ik kan me heel goed voorstellen dat bij een sterke reductie van de stoornevel de ontvangst aanzienlijk verbetert.
In Nederland, en met name in dicht bevolkte steden en dorpen, is het onmogelijk onder die stoornevel vandaan te komen. Daarmee is "man made noise", zoals dit in het Engels wordt genoemd, een onvermijdelijk gegeven.
Je zal daarom moeten beginnen met de ontvangstapparatuur en alles wat daarbijhoort zo goed mogelijk zien af te schermen tegen alle storingen.
De meest voor de hand liggende zijn natuurlijk de antenne en de aarde. Juist die twee worden heel vaak veronachtzaamd, gewend als wij zijn aan portable radio's met ferrietantennes of een FM-spriet en kabelsystemen die een redelijk ongestoorde ontvangst garanderen.
AM-ontvangst, op met name oudere toestellen, vereist echter "iets" meer dan alleen een metertje of twee ijzerdraad als antenne dat ergens op en over de werkbank is gedrapeerd.
In het boekje "DE BESTRIJDING VAN RADIO-STORINGEN" door H.Veenstra uit 1934 wordt uitgebreid aandacht besteed aan de maatregelen die kunnen worden genomen om de storingen te verminderen die - ook 74 jaar geleden al - het beluisteren van AM-radio niet tot een genoegen, maar juist tot een ergernis maakten.
In dit boekje wordt uitgebreid aandacht besteed aan het opsporen van storingsbronnen en de eliminatie ervan. In deze tijd is dat onbegonnen werk.
Wat overblijft is te zorgen dat de ontvanginrichting zo goed mogelijk wordt voorzien van hoogfrequente radiosignalen, waarbij de storingsbronnen in de omgeving zo min mogelijk kans krijgen ons luisterplezier te bederven.
Detectiebrom
door John Hupse † , Schoonhoven, 20.06.2008, 15:12 (5998 dagen geleden) @ Ed van der Weele †
Ed, wijze woorden!
Gelukkig is er in deze case wel enig houvast, de storing treedt kennelijk alleen op bij het afstemmen op een tweetal sterke zenders.
Detectiebrom
door Henk Waardenburg , Doesburg, 20.06.2008, 18:43 (5998 dagen geleden) @ John Hupse †
Beste mensen,
Heel hartelijk dank voor alle suggesties en ook sommige humoristische opmerkingen. Er is nog veel te doen als ik alle tips ga opvolgen.
Nogmaals,
bedankt allemaal..
Henk Waardenburg
Detectiebrom
door ivan , tongeren, 20.06.2008, 19:31 (5998 dagen geleden) @ Henk Waardenburg
Bewerkt door ivan, 20.06.2008, 19:52
Een probate oplossing is volgende
Sla een aardpin , liefst koper , met een lengte van min 1,50 meter en een diameter van 1 cm in de grond. Verbind deze met een zo groot mogelijke sectie,bv : 16 mm2 naar een aardstrip in Uw werkruimte. Zorg dat Uw radio gevoedt wordt door een stopkontakt ZONDER aarding.
Sluit de aarding van Uw radio op de aardstrip aan.Zeer goede aardingen zijn kleiner dan 5 Ohm .Gebruik een MEGGER meettoestel Normaal zijn dan ALLE storingen weg
Brom wordt meestal veroorzaakt en versterkt door AARDLUSSEN !
Ik heb meerdere Radiostudio's gebouwd. De aarding bestond meestal uit een aantal aardpinnen verbonden met 35 mm2 Cu draad , afzonderlijk verbonden aan een Cu strip 500 mm x 100 mm x 10 mm.
Succes
Ivan
Detectiebrom
door Ed van der Weele † , Zeist, 20.06.2008, 22:06 (5998 dagen geleden) @ ivan
Bewerkt door Ed van der Weele †, 20.06.2008, 22:45
Een probate oplossing is volgende
Sla een aardpin , liefst koper , met een lengte van min 1,50 meter en een diameter van 1 cm in de grond. Verbind deze met een zo groot mogelijke sectie,bv : 16 mm2 naar een aardstrip in Uw werkruimte. Zorg dat Uw radio gevoedt wordt door een stopkontakt ZONDER aarding.
Sluit de aarding van Uw radio op de aardstrip aan.Zeer goede aardingen zijn kleiner dan 5 Ohm .Gebruik een MEGGER meettoestel Normaal zijn dan ALLE storingen weg
Er valt niets af te dingen op het advies om een goede aardleiding te installeren.
De vereiste lengte van de aardelektrode is echter sterk afhankelijk van de bodemgesteldheid. Een koperen staaf van anderhalve meter in mul zand heeft weinig tot geen effect. Als de (koperen) staaf echter het grondwater raakt is het goed.
De genoemde waarde van 5 Ohm is een waarde die gehanteerd wordt bij veiligheidsaardingen (de randaarde van het stopcontact) en bliksemafleiders. Voor hoogfrequenttoepassingen zoals hier aan de orde is, is die waarde van minder belang. Het is overigens een nogal specialistisch werk om de ohmse waarde van een aardelektrode te bepalen. Naar ik me heb laten vertellen gebeurt dit met een driepuntsmeting; hoe dit exact in zijn werk gaat heb ik nog niet opgezocht omdat het een techniek is die buiten mijn interesse valt. Dat voor de meting meer nodig is dan alleen een eenvoudige weerstandsmeter is wel duidelijk. Daar komt waarschijnlijk ook de opmerking "Gebruik een MEGGER meettoestel" vandaan. Het woord MEGGER zegt alleen nog weinig over de techniek; MEGGER is een merknaam, geen typeaanduiding.
Met de uitspraak "Normaal zijn dan ALLE storingen weg" begeeft u zich op glad ijs.
Hoogfrequentstoringen kunnen via allerlei wegen in een ontvanger terecht komen. Soms is het afdoende om een toestel met een goede aardleiding te verbinden, een andere keer volstaat het aanbrengen van een afscherming op een bepaalde plaats, terwijl een volgende keer ferrietkralen om de bedrading moeten worden aangebracht of ontkoppelcondensatoren moeten worden gemonteerd.
Een eenduidige oplossing voor een probleem is er vaak niet.
Brom wordt meestal veroorzaakt en versterkt door AARDLUSSEN !
Ik heb meerdere Radiostudio's gebouwd. De aarding bestond meestal uit een aantal aardpinnen verbonden met 35 mm2 Cu draad , afzonderlijk verbonden aan een Cu strip 500 mm x 100 mm x 10 mm.
Aardlussen zijn meestal aan de orde in laagfrequent (audio) installaties. Daar wijst ook de relatie met radiostudio's op. In radiostudio's zijn - voor zover mij bekend - geen hoogfrequentbronnen aanwezig, noch gewenst.
Meer informatie over aarding is te vinden in de engelstalige versie van Wikipedia.
Detectiebrom
door ivan , tongeren, 21.06.2008, 15:20 (5997 dagen geleden) @ ivan
Bewerkt door ivan, 21.06.2008, 15:31
Meggeren is een aanvaard werkwoord,gekend door electro-technische mensen.MEGGER is inderdaad een merknaam.
Ik heb de indruk dat mijn tips niet goed begrepen zijn. Mijn hele uitleg komt er op neer dat U gescheiden van uw electriciteits-huis-net een tweede aardingsnet aanlegt met meerdere (Copwell) staven. De samens telling van de grond is niet van groot belang. De (Copwell) staven zijn op elkaar schroefbaar en kunnen tot grote diepte ingeslagen worden Alle staven worden AFZONDERLIJK aangesloten op de koperstrip in Uw werkplaats.Een driepuntsmeting is niet noodzakelijk maar kan
Zeggen dar er in Radiostudios geen storende apparatuur is ,is ook niet juist
De laatste studio ( L 1 ) heeft 82 PC's en werkt perfect zonder brommetjes. Als ik er nog eens kom zal ik een uitgebreide fotoreportage van maken. Ieder stopcontact heeft er een rechtstreekse aansluiting op de centrale aardingsstrip.Op deze manier onstaan geen aardlussen en is kans op brom uiterst miniem
Ivan
Detectiebrom
door Ed van der Weele † , Zeist, 21.06.2008, 21:28 (5997 dagen geleden) @ ivan
Meggeren is een aanvaard werkwoord,gekend door electro-technische mensen.MEGGER is inderdaad een merknaam.
Het werkwoord meggeren wordt inderdaad veelvuldig gebruikt. Men bedoelt daarmee het testen van de isolatieweerstand in het MegaOhm bereik. De toestellen die - meestal ten onrechte - met megger worden aangeduid zijn over het algemeen isolatietesters met een met de hand aangedreven dynamo die een hoge spanning opwekt en een draaispoelmeter die een weerstandsmeting weergeeft tussen 100kOhm en 10 of meer MOhm.
Hoe je hier de aardingsweerstand mee kunt bepalen is me niet duidelijk.
Ik heb de indruk dat mijn tips niet goed begrepen zijn. Mijn hele uitleg komt er op neer dat U gescheiden van uw electriciteits-huis-net een tweede aardingsnet aanlegt met meerdere (Copwell) staven. De samens telling van de grond is niet van groot belang. De (Copwell) staven zijn op elkaar schroefbaar en kunnen tot grote diepte ingeslagen worden Alle staven worden AFZONDERLIJK aangesloten op de koperstrip in Uw werkplaats.Een driepuntsmeting is niet noodzakelijk maar kan
De veiligheidsaarde die eventueel door de elektriciteitsmaatschappij wordt aangeboden is niet geschikt voor het afleiden van stoorsignalen, hoog- of laagfrequent. De veiligheidsaarde is hiervoor teveel vervuild door de erop aangesloten elektrische apparatuur. Daarover zijn we het helemaal eens.
Om die reden wordt aanbevolen een "schone" aarde te slaan. De grondsoort is hierbij niet van belang, wel het directe contact van de aardelektroden met het grondwater.
Meerdere aardelektroden zullen de aardingsweerstand verminderen, er vindt immers een parallelschakeling plaats van de aardingsweerstanden. Met name op plaatsen waar het grondwater erg diep zit zal dit een verbetering betekenen.
Ik herinner mij dat bij de plaatsing van een vrijstaande antennemast de bliksemafleider na het slaan van 3 elektroden met een lengte van 30 meter nog altijd niet aan de vereiste aardweerstand voldeed. Daarvoor moest een vierde elektrode van 30 meter worden geslagen. Dit had alles te maken met de geologische structuur van de ondergrond en de hoogte van de heuvel waarop de antennemast stond. Het grondwater zat eenvoudigweg te diep.
Zeggen dar er in Radiostudios geen storende apparatuur is ,is ook niet juist
De laatste studio ( L 1 ) heeft 82 PC's en werkt perfect zonder brommetjes. Als ik er nog eens kom zal ik een uitgebreide fotoreportage van maken. Ieder stopcontact heeft er een rechtstreekse aansluiting op de centrale aardingsstrip.Op deze manier onstaan geen aardlussen en is kans op brom uiterst miniem
Ik heb ook niet beweerd dat in een radiostudio geen storende apparatuur aanwezig is. Pc's zijn van nature grote bronnen van storing. Hoogfrequentsignalen, waarover het in deze thread gaat, zijn in een radiostudio en in elke audio-omgeving ongewenst.
Er is echter een groot verschil tussen beïnvloeding door stoorsignalen van laagfrequentsignalen zoals deze in radiostudio's worden verwerkt en hoogfrequentsignalen als in een radio-ontvanger.
De storingsbron kan in beide gevallen dezelfde zijn, de te nemen maatregelen zijn heel verschillend.
Met aardlussen heb ik zelf wat ervaring opgedaan toen ik op mijn pc opnamen wilde maken van radioprogramma's. Een stereosnoer tussen de geluidskaart van de pc en de radio zorgde voor een enorme brom.
Na even nadenken en puzzelen was de oorzaak duidelijk: de pc was was geaard aan de veiligheidsaarde van de huisinstallatie, maar de radio was dat niet. De radio was verbonden met het rtv-kabelnet dat "ergens" in de wijkcentrale is geaard.
Met een voltmeter werd ook direct duidelijk dat hier een probleem lag: de 50Hz wisselspanning tussen het rtv-kabelnet en 'mijn' veiligheidsaarde was ± 15Volt.
Een scheidingstrafootje in de antennekabel zorgde ervoor dat de aardlus werd opgeheven.
In dit geval betreft het naar alle waarschijnlijkheid brom die wordt gemoduleerd op een hoogfrequentsignaal. De te nemen maatregelen daarvoor zijn in de eerste plaats te zorgen voor een goede antenne en aarde. De aarde kan heel eenvoudig bestaan uit een metalen staaf die tot in het grondwater wordt geslagen. De antenne moet zoveel mogelijk uit de buurt van de omringende gebouwen worden opgehangen, de invoer naar de radio-ontvanger zo kort mogelijk.
Als na deze maatregelen nog steeds brom optreedt moet er dieper op de materie worden ingegaan. Dit zal in de meeste gevallen echter niet noodzakelijk zijn.