Anita rekenmachine, rekenen met buizen (Techniek Radio/TV)

door Roland Huisman , Zwolle, 10.08.2014, 09:55 (3761 dagen geleden)
Bewerkt door Roland Huisman, 10.08.2014, 10:02

Anita!? Hoeveel is 16 x 8?

26587415

Euhm, tsja... Anita weet het eigenlijk niet zo goed meer... Anita MK8 is een
dame van Engelse komaf, geboren in 1961 als zijnde de eerste elektronische
rekenmachine, tezamen met haar tweelingzus de MK7. Deze machines hadden de vier
rekenkundige basisprincipes namelijk: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen.

In de MK7 was een ernstige ontwerpfout gemaakt en ging snel stuk. De klant kreeg
er een MK8 voor terug en alle MK7 machines werden bij terugkomst uit elkaar genomen.
De onderdelen welke in de in de MK8 pasten zijn voor de MK8 als reserve / service
onderdelen gebruikt, de rest werd vernietigd. Dus heel veel Anita MK7's zijn er niet meer.

Helaas zaten er ook in de Anita MK8 niet de meest betrouwbare componenten. In de
jaren 60 hadden er dan ook diverse service monteurs erg veel werk aan. Dat was dan
wel weer een pluspunt voor de werkgelegenheid in die tijd. Maar merendeel van de
machines werd in de loop van de jaren 60 al afgedankt wegens de lage betrouwbaarheid.
Verwacht dan ook niet dat er heden ten dage nog een origineel werkend exemplaar te vinden is.

Toch is er met wat liefde en geduld een leuk resultaat te behalen. Van een
voormalig Anita service monteur heb ik deze oude MK8 rekenmachine
(in originele doos)gekregen tezamen met diverse tips.

Men heeft letterlijk een mechanische rekenmachine nagemaakt met elektronica.
De machine werkt bedieningstechnisch dus ook precies op deze manier. Een benaming
als een telmachine zou wellicht beter op zijn plaats zijn. Want dat is wat de
machine doet. Voor dit tellen worden zogenaamde ringtellers gebruikt met neon
gevulde triggerbuisjes / thyratrons.

De weergave van de getallen wordt verzorgt door 12x ZM1080 nixie buizen met
0...9 als getallen. Elke nixie buis bevindt zich op één insteekkaart samen met 10
kleine XC31 of XC27 neon trigger buisjes. Elk triggerbuisje is verbonden met één
getal in de nixiebuis. Deze kaart wordt een register genoemd.

Deze ringtellers worden door een ECC81 aangestuurd. Deze bevinden zich merendeel achter in de machine.

De truc bij deze ringtellers is om een onderbrekende puls aan
te bieden op de voeding van het geheel... Door één puls ontsteekt de volgende neon.
En daarmee ook het volgende getal in het nixiebuisje.
Hier te zien in een vereenvoudigd schema:

Het moge duidelijk zijn dat we hier eigenlijk met een digitaal apparaat te
maken hebben. De klok generator loopt op 3.6KHz en wordt ook verzorgt door een ECC81.
De volledige machine is opgebouwd met ringtellers. Er is één dekatron buis aanwezig.
Dit is ook niets anders dan een ringteller. Deze kan echter ook achteruit tellen.
Van deze functie wordt echter geen gebruik gemaakt. De dekatron verzorgt het
scannen van het toetsenbord.

Nou eerste even een kleine demo dan:

(Door het internationale karakter van youtube heb ik het commentaar in het
Engels gedaan. Helaas ook nog een verspreking. Ik moet nog kijken of er
een voiceover beschikbaar is)

De restauratie...

Tsja wat kan ik zeggen, de machine heeft opgeslagen gestaan in schuren en zolders.
De omgeving was verre van optimaal en er lagen zelfs vogelveren in de machine.

Een overduidelijke printscheur... Dat was wel het makkelijkste.

Alle weerstanden in de machine zijn koolweerstanden. Deze zorgden in de jaren 60
al voor de grootste problemen. De neon triggerbuisjes hebben een zogeheten night
lights, (nacht lampjes). Deze werden gevoed via een 19M weerstandje.
Door het verlopen van deze weerstanden ontstaken niet alle neons meer goed.
Dus krijg je rekenfouten.

Maar het waren niet alleen de weerstanden maar ook diodes welke ellende gaven.
De machine zit vol met dubbele selenium cellen. Deze gaan op een gegeven moment
onderbreken. Resultaat: de machine gaat dingen doen waar jij niet om vraagt.
Het binnenwerk van een dergelijke diode is hieronder te zien. De klemverbinding
is verre van betrouwbaar.

Het toetsenbord bestaat uit een groot mechanisch en elektrisch deel.
Hier is het inwendige te zien van één toetsenrij. Er is voor één decimale
punt (lampje aan de gele draden) een triggerbuisje aanwezig op de print.

Verder zijn het 10 draaischakelaars per rij. Dus meer dan 100 in de machine.
Veel van de toetsen bleven hangen na het indrukken. Dus alles moest uit elkaar
schoongemaakt en weer opnieuw van vet worden voorzien.

En uiteraard de vuile contacten moesten worden schoongemaakt....

Om een lang verhaal iets minder lang te maken, deze onderdelen heb ik vervangen:
Een slordige 200 weerstanden en 80 condensatoren. Een handje vol diodes en wat buisjes...
Voedings elco's zijn regeviseerd enz..

Om met de machine te kunnen werken heb ik wat tools gemaakt.
Wat verlengkabels om het toetsenord op een andere plek neet te leggen.
En een verleng kaart om een registerkaart verhoogt te kunnen onderzoeken.

Ik hoop dat jullie schik hebben van een keer iets anders met buizen
Het is niet echt een beginners ding trouwens. Je moet echt met een
scoop om weten te gaan anders wordt het erg lastig...

Het complete verhaal komt tzt nog op mijn website te staan.

Groeten, Roland