Andy's versterkerproject (Techniek Radio/TV)

door John Hupse † , Schoonhoven, 21.08.2014, 08:27 (3750 dagen geleden) @ Onno
Bewerkt door John Hupse †, 21.08.2014, 08:47

waarbij het idee is dat de EL519 een heel lineaire triode zou zijn als hij op die manier wordt gestuurd. Ik ben benieuwd.

Het ontwerp van deze versterker is, zoals eerder gezegd, uit 1994 en het werkt inderdaad voortreffelijk. Zoals uit de theorie bekend is werkt een triode op basis van tegenkoppeling, waardoor de lineariteit vergeleken met een pentode een stuk beter is. Dit heeft dus niet zozeer te maken met de lineariteit van de buis zelf, maar wel met de schakeling waarin de buis is opgenomen.

Men heeft het op internet meestal over "een mooie lineaire buis" of iets dergelijks, maar vergeet daarbij te vermelden dat lineair gedrag in de eerste plaats wordt verkregen door tegenkoppeling.

Wanneer je nu de schakeling iets wijzigt, waardoor de interne tegenkoppeling van de eindbuis vervalt, gebeuren er een paar dingen tegelijkertijd:

1. het uitgangsvermogen stijgt, dit omdat het vermogen dat bij een triode gewoon verloren gaat in de parallelweerstand nu terecht komt in de luidspreker

2. hierdoor wordt de aanpassingsweerstand hoger (in dit geval 500 : 80 = 6,25 Kohm) en ook wat kritischer. Dat de aanpassingsweerstand hoger wordt is niet zo vreemd, je verplaatst de parallelweerstand immers naar de luidspreker.

3. de versterking van de eindbuis stijgt met een faktor die gelijk is aan de oorspronkelijk tegenkoppelfaktor van de eindtriode

4. de niet-lineariteit (vervorming) stijgt met dezelfde faktor.

Wanneer je vervolgens de tegenkoppeling van de uitgang naar de ingang verhoogt (je hoeft hier nauwelijks iets voor te doen omdat er al een geringe tegenkoppeling aanwezig is die automatisch groter wordt door de hogere versterking van de eindbuis) verkrijg je de volgende effecten:

1. de vervorming daalt weer met (dezelfde) factor, die gelijk is aan de toename van de versterking

2. de uitgangsweerstand van de schakeling daalt met dezelfde faktor, en wordt dus een stuk lager vergeleken met de oorspronkelijke situatie (triode eindtrap)

3. de vervorming als gevolg van de niet-lineariteit van de uitgangstrafo wordt verkleind (eveneens met dezelfde factor)

De voordelen hiervan zijn dus, kort gezegd, een hoger uitgangsvermogen, zo mogelijk nog minder vervorming en een veel grotere dempingsfactor voor de luidspreker.

Nadeel is dat je bij het ontwerp van deze gewijzigde versterker meer aandacht moet gaan besteden aan het faseverloop van vooral de eindtrafo. Je wilt natuurlijk een voldoend hoge fasemarge behouden om instabiliteit te vermijden. Dit is iets waar professionele ontwerpers goed rekening mee houden, maar zelfbouwers meestal niet.

Vandaar dat triode eindversterkers, hoewel ze qua ontwerp sterk zijn verouderd, nog steeds populair zijn bij zelfbouwers. (de andere reden is dat sommige triode-ontwerpen een goed hoorbare vervorming veroorzaken door tweede harmonischen, die door Westerse oren als aangenaam wordt ervaren. De EAR versterkers hebben hier geen last van).

Wat betreft je opmerkingen over de isolatiewaarden van de transformatoren, dat klopt. Het is overigens gebruikelijk dat transformatorbouwers een en ander testen voordat de trafo's worden uitgeleverd. De Philips EL6 trafo die ik als uitgangstrafo gebruik heb ik geisoleerd opgesteld zodat eventuele doorslag tussen de kern en de primaire wikkeling niet kan optreden.

--
http://www.hupse.eu/radio