Ditist radio w155 (Algemeen)

door Jeroen Landman. , Hollands Kroon, 06.01.2018, 05:59 (2515 dagen geleden) @ Maarten Bakker

Nee hoor, de vrolijk gekleurde steker entrees zijn origineel, ik heb ook diverse radio's en meettoestellen uit de jaren 20 en 30 waar deze origineel op thuishoren.
Het betreft hier de oudste (halfsynthetische) kunststof Galalit.

Galaliet (ook: melksteen of kunsthoorn) is een van de oudste semisynthetische kunststoffen. Galaliet kan hoorn vervangen bij de fabricage van kleine gebruiksvoorwerpen en sieraden.

Geschiedenis
De Franse chemicus Jean-Jacques Trillat ontdekte in 1889 dat caseïne, indien behandeld met formaldehyde, een harde, doorschijnende stof doet ontstaan die onoplosbaar is en die eigenschappen heeft welke lijken op hoorn, ivoor en schildpad. In 1897 kreeg Wilhelm Krische, een drukker uit Hannover, de opdracht om een wit schoolbord te ontwerpen. Samen met de Oostenrijkse chemicus Adolph Spitteler ontwikkelde hij het materiaal verder maar slaagde er niet in om dit materiaal aan te wenden voor de door hem beoogde toepassing.

Het nieuwe materiaal werd in 1900 tentoongesteld op de Wereldtentoonstelling te Parijs. De Compagnie Française de Galalithe produceerde het in Levallois-Perret en het veroorzaakte een revolutie in de knopenindustrie, te beginnen in de Franse Jura.

In 1913 werd alleen in Duitsland al 13 miljoen liter melk gebruikt voor de productie van galaliet. In 1914 verkreeg het Britse Syrolit Ltd. de licentie, en veranderde haar naam in Erinoid Ltd.

Ook in Nederland werd de productie gestart. In Leeuwarden richtte Pier Jans Talsma in 1920 Casolith op (op een samentrekking van caseïne en 'galalith'). In de nabijheid van Friese zuivelfabrieken zoals Frico ontstond hiermee een van de eerste kunststofproduktiebedrijven in Nederland.

Sieraden uit galaliet speelden een belangrijke rol in de Art deco-stijl van omstreeks 1930. De wereldproductie bereikte een hoogte van 10.000 ton. Na de Tweede Wereldoorlog echter, werd de concurrentie van plastics op aardoliebasis steeds sterker voelbaar, en dergelijke materialen waren minder bros. Gedurende de jaren 60 van de 20e eeuw werd de productie stopgezet, het laatst in Brazilië.

Tegenwoordig staat galaliet echter weer in de belangstelling, daar de biologische afbreekbaarheid van deze kunststof voor een aantal toepassingen een gewenste eigenschap is.

Toepassing
Galaliet moest worden bewerkt als hoorn. Het kon niet in vormen worden gegoten. Voordeel was dat het gemakkelijk te bewerken was. Bovendien kon het, door toevoeging van diverse kleurstoffen, tal van effecten vertonen dan wel nabootsen, zoals die van schildpad, ivoor, hoorn en hout. Dit maakte het geschikt voor toepassing in kleine gebruiksvoorwerpen. Naast knopen en sieraden betrof dit ook: haarkammen, paraplugrepen, pianotoetsen, pennen, knoppen voor elektrische apparaten en dergelijke.

Sommige radiomerken hebben ivoorkleurige druktoetsen en/of draaiknoppen die van Galaliet zijn gemaakt, soms ook als merknaam is te lezen; Ivorine.
In de functie van druktoets was het materiaal geen lang leven beschoren, de biologische component onderging een langzaam bedervingsproces en dat versnelde door contact met o.a. huidzuren en uv-licht.

Hoewel fraai om te zien als het nieuw was, heden een toestel vinden met gave Ivorine/Galalith knoppen is een opgave.
Onder andere Schaub-Lorenz en Loewe-Opta hebben veel toestellen gemaakt met deze veelal gescheurde, broze en vaak gelijmde knoppen.

Toen de vol synthetische kunststoffen in de loop van de jaren 50 vervolmaakt werden nam het gebruik van het kwetsbare Galaliet snel af.

In de beginfase waren er met de nieuwe na-oorlogse vol synthetische kunststoffen ook vele problemen, tot men er achter kwam dat het sterk verminderen van weekmakers in het mengsel de typische eigenschappen zoals "bloeden" van bijvoorbeeld bedieningsknoppen op het instrumentenbord van een auto als reactie op temperatuurverschillen en huidzuren zoals ureum die de mens door aanraking in contact bracht met de kunststof.

Ook een soort "verstening" wat gepaard ging met openbarsten en vormen van kristalachtige mutatie is overwonnen.
Wat langer duurde was het elimineren van de vreselijke lucht die kunststoffen destijds verspreiden...vooral auto's waren er om berucht.

Galaliet had als half synthetische kunststof één groot voordeel ten opzichte van de vol synthetische soorten; geen stank.

Wie herinnert zich geen Volkswagen kever, Citroën 2cv, Opel Rekord of een Datsun 120Y met kilometers vinyl, skai, schuimrubber en nylon in het interieur verwerkt op een bloedhete zomerdag?

De gemengde pestmeur van hoge concentraties weekmakers gemengd met de bijtende zure stank van de al even chemische lijm waar al deze smaakvol en royaal aangebrachte "kunstleder automobielbekleding" mee in de auto was geplakt..??

Als kind brandde je direct je blote benen onder je korte broek als je meteen in de auto sprong aan die bloedhete rommel...

Had de auto een luchtgekoelde motor wat toen nog vaak voorkwam, dan deed de weeïge stank van benzine en wat olie die door de ventilatiekanalen kwam het gehalte aan zuurstof nog verder dalen en was "over de nek moeten" soms de laatste optie.

Ik heb ook eens een koffer-pick-up gehad waar bont gekleurd skai of simili of iets dergelijks op zat, dat ding stonk ook verschrikkelijk chemisch en een keer schoonmaken met een sopje verergerde dat alleen maar...
Net als in de auto werd het kunststof bekledingsmateriaal hier warm, door de ingebouwde buizenversterker.

Op school had men destijds hypermoderne tempex plafondplaten, gegarandeerd koppijn na de les

Maar de steker entrees met hun kersenrode Galalit isolatiering zijn gewoon "temporaine" en origineel.

Oude handbediende telefooncentrales zaten er vol mee en oude mechanische telmachines en kassa's hadden vaak bontgekleurde toetsen waar een bepaalde functie bij hoorde.

Gefeliciteerd met deze uiterst zeldzame Nederlandse radio! Mogelijk betreft dit een unicum omdat Sinus/Ridderhof & van Dijk een kleinere fabrikant was en er maar zelden radio's van dit merk opduiken.

Met alle respect natuurlijk! Maar ik zou hem niet "achteloos" repareren of reviseren zonder bewust te zijn van de exclusiviteit van dit apparaat

Groet,
Jeroen