restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender (Algemeen)
door SBRkarelSBR 
, Eernegem (België), 03.01.2019, 15:40 (2152 dagen geleden)
Beste forumlezer
Bij deze even een leuk verhaal met wat geschiedenis
en de restauratie van een unieke watergekoelde 10 kiloWatt SBR- kortegolfzender van 1930.
Ikzelf, Karel Verstringe conservator/archivaris van het SBR-radiomuseum te Eernegem vatte het restauratieproject aan op 23-06-2014. Ik restaureerde - vijf opeenvolgende zomers - één van de drie eerste commerciële watergekoelde 4 kiloWatt SBR-kortegolfzenders dewelke de communicatie tussen België en Belgisch Kongo (Zaïre) ooit verwezenlijkten.
Enkel bij warm weer was de restauratie mogelijk en sleurde ik de mastodont - hoogte 2m36 x breedte 1m01 x diepte 1m35 - over zelfgemaakte glijders naar buiten. De teller van 160 restauratie uren is zowat overschreden. Een bedrag van 1300 EURO werd besteed aan het benodigde poets- en afwerkingsmaterialen alsook nog eens aan alle bijgemaakte, gekochte of gerestaureerde onderdelen. Het project was dan ook uiterst belangrijk want er is slechts één van overgebleven. Aan de hand van foto’s in mijn SBR-archief en de nog zichtbare materialen van de zender werd er een gelijkenis gezocht om de ontbrekende onderdelen na te maken. Die onderdelen werden eerst gezocht in de eigen SBR-stock en daarna ergens anders. Indien nodig werden ze zorgvuldig nagemaakt, terwijl de eventuele gebroken onderdelen hersteld werden.
SBR (Belgiës grootste radiofabrikant ooit) produceerde in 1927 deze watergekoelde kortegolfzender van 4 kiloWatt. Een eerste werd in 1928 in het zendstation in Ruiselede geïnstalleerd, een tweede in 1929 in Leopoldville en een derde in 1930 in Stanleyville (Belgisch Kongo). Deze drie SBR-zenders waren van groot belang om alle directe berichtgevingen, zoals nieuws/pers en diverse belangrijke boodschappen, uit te wisselen zowel voor professionelen, dienstverleners en enige tijd later ook de bevolking. Dit gebeurde allemaal aan de hand van radiotelegrammen op basis van telegrafie (morse) want internet en gsm bestonden nog niet. Het ontvangststation situeerde zich te Liedekerke. De gerestaureerde zender is deze van Stanleyville en werd toen enige tijd later met een 10 kiloWatt-zendlamp uitgerust en daarbij aangepast. Hierdoor kon men krachtiger uitzenden en een nog betere verbinding te werk stellen. Een datum van 1946 op de zendlamp doet vermoeden dat de zender nog enige tijd na WO2 actief moet geweest zijn. De zender werd ooit uit dienst genomen en gedeeltelijk gedemonteerd teruggebracht naar België. Op de Expo ’58 werd deze zender tentoongesteld. Voorafgaand dit alles verzekerde SBR vanaf 1926 de communicatie vanuit haar fabriek te Vorst met Belgisch Kongo en dit concurrerend met een andere private kortegolfzender te Machelen (Robert Goldschmidt). Dit online artikel met de voorgeschiedenis van de gerestaureerde zender en met naam: COMMUNICATIESTATION UKKEL-BELGISCH KONGO kunt u lezen steeds via deze link.
Veel lees & kijkgenot 
Karel
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door JohanB , Sleidinge - België, 03.01.2019, 17:11 (2152 dagen geleden) @ SBRkarelSBR
Karel,
zéér interessant. Er is wel veel info over België en Congo destijds te vinden maar over hoe de communicatie tussen B en C toen verliep eigenlijk zeer weinig. Brieven genoeg maar over radio ongeveer niets. Werd dit dan gebruikt voor een soort wereldomroep 'avant la lettre'?
Mooi werk trouwens.
Grts - Johan
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 04.01.2019, 13:23 (2151 dagen geleden) @ JohanB
Hoi Johan.
In den beginne voor noodzakelijke berichten aan de hand van radiogrammen, maw draadloze telegrafie. Communicatie ook voor pers en nieuwsberichten en dan ook wat later voor het publiek, betalend natuurlijk.
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Armand , 03.01.2019, 22:11 (2151 dagen geleden) @ SBRkarelSBR
Schitterende restauratie van de SBR-kortegolfzender 
, heel interessant om te lezen en eens iets anders dan de Philips&Co toestellen die hier overwegend langskomen.
Groeten, Armand
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 04.01.2019, 13:24 (2151 dagen geleden) @ Armand
Beste dank Armand voor de attentie en dan ook de lovende woorden.
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Maurice , Dordrecht, 03.01.2019, 23:06 (2151 dagen geleden) @ SBRkarelSBR
Karel, mooi verslag
maare, we zitten wel te wachten op de schema/tekeningen van ding.
Lijkt me dat deze wel gemaakt zijn tbv restauratie.
Ook mis ik de detail foto's van de zender, die prachtige zend buis.
Je staat er wel steeds mooi op.
Toch benieuwd naar de details.
Maakt feest nog mooier.
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 04.01.2019, 13:28 (2151 dagen geleden) @ Maurice
Beste Maurice.
Eigenlijk wachtte ik hier een beetje de reacties af,
of er hiervoor wel genoeg interesse zou zijn.
Maar inderdaad - alhoewel de restauratie 60 verslagen omvat - zou ik wel de stap durven zetten deze dan ook hier te publiceren...
Karel
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Hugo Sneyers , Tongeren Belgie, 04.01.2019, 10:34 (2151 dagen geleden) @ SBRkarelSBR
Hallo Karel,
Mooi verslag en ook interessante info !!
Ik zit me toch nog iets af te vragen over die sneltelegraaf ; hoe werden die morsetekens tegen 200 woorden per minuut gedecodeerd aan de ontvangstkant ?
Groeten .... Hugo Sneyers
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door John Hupse † , Schoonhoven, 04.01.2019, 10:55 (2151 dagen geleden) @ Hugo Sneyers
hoe werden die morsetekens tegen 200 woorden per minuut gedecodeerd aan de ontvangstkant ?
de punten en strepen werden meestal afgedrukt op een strook papier, zodat er wat meer tijd beschikbaar kwam voor het uitlezen van het telegrafisch overgedragen bericht en de vertaling hiervan naar een telegram. Het toestel dat de strook papier beschrijft heet een elektrische telegraaf.
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 04.01.2019, 13:41 (2151 dagen geleden) @ John Hupse †
Nagel op de kop John.
Intussen hier ook wat uitleg gegeven aan de hand van wat fotomateriaal.
Karel
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Hugo Sneyers , Tongeren Belgie, 04.01.2019, 18:11 (2151 dagen geleden) @ John Hupse †
Hallo John en Karel,
De reden dat ik dit vroeg is omdat ik zelf ook een 'elektrische telegraaf' heb (Charles Richez - Bruxelles) en dat dit ding onmogelijk aan zulke snelheid (16 letters per seconde) kan schrijven.
Het toestel dat dus bij SBR gebruikt werd zal een 'High speed' versie geweest zijn.
Groeten .... Hugo Sneyers
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 06.01.2019, 16:51 (2149 dagen geleden) @ Hugo Sneyers
Hoi Hugo.
Het kan dan ook niet anders hé...
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Ron Kremer , Groningen, 05.01.2019, 12:58 (2150 dagen geleden) @ John Hupse †
hoe werden die morsetekens tegen 200 woorden per minuut gedecodeerd aan de ontvangstkant ?
de punten en strepen werden meestal afgedrukt op een strook papier....
Het toestel dat de strook papier beschrijft heet een elektrische telegraaf.
Misschien wel even goed om dieper in te gaan op wat je hier zegt, m.n. om duidelijk te maken dat dit op
elektro-mechanische wijze, zoals destijds gebruikelijk, praktisch niet te realiseren is.
Er bestaan verschillende methoden om de snelheid van morse telegrafie aan te geven.
Het aantal malen per minuut dat het woord PARIS wordt uitgezonden, met juiste tekenlengtes, met juiste tussenpozen binnen de letters, met juiste tussenpozen tussen de letters, en ook met juiste tussenpozen tussen de opvolgende woorden, is er één van. Ieder woord met één woordpauze beslaat de lengte van 50 (korte) morse eenheden (dot). De duur van tussenpozen binnen letters zijn elk gelijk aan die van een dot.
Als het woord PARIS op deze wijze 10 X opvolgend binnen een minuut wordt uitgezonden, is er sprake van een snelheid van 10 woorden per minuut (wpm). Er zijn in totaal dan 500 'korte eenheden' binnen 60 seconden verzonden. Een morseschrijver moet om de dots, met in dit geval een duur van 60/500= 0,12 sec, nog te kunnen weergeven die snelheid kunnen volgen.
In het geval van 200 woorden per minuut moet de morseschrijver nog 20 X sneller zijn, m.a.w. hij moet een resolutie hebben van 6 msec om de dots (en overige tekens) nog leesbaar weer te kunnen geven.
Een ander woord waarmee de snelheid wel gemeten wordt is CODEX. Met dezelfde regels als bij PARIS daarop losgelaten beslaat dit woord 60 korte eenheden. Als je met CODEX meet is de snelheid daardoor 20% hoger dan bij het woord PARIS.
Vr.gr., Ron
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 06.01.2019, 16:53 (2149 dagen geleden) @ Ron Kremer
Leuk om te vernemen. 
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door SBRkarelSBR , Eernegem (België), 04.01.2019, 13:39 (2151 dagen geleden) @ Hugo Sneyers
Volgens ik meen te herinneren...
1) een afgestemde kortegolfontvanger op de juiste frequentie en goed genoeg signaal
2) daarop een kracht-laagfrequentversterker op het signaal (morse)
![[image]](images/uploaded/201901041233545c2f52b2cb667.jpg)
3) de aangestuurde morseschrijver
![[image]](images/uploaded/201901041235105c2f52feadfa1.jpg)
Die de morse (punt-streep) markering op een papierstrook aanbracht aan een hoog tempo.
4) de operator las de informatie af en noteerde deze op een ontvangsttelegram.
Mvg
Karel
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door gnys , 04.01.2019, 20:47 (2151 dagen geleden) @ SBRkarelSBR
Men gebruikte o.a. een Creed ondulator (undulator), dit geeft de golfvorm weer op een papierstrook. Deze strook werd daarna gelezen en omgezet in text.
Ik ben bezig aan een boek dat de radiocommunicatie beschrijft met en in Congo tijdens de jaren 20 en 30. Dit zowel voor radiotelefonie en -telegrafie.
Groeten, Guido
![[image]](images/uploaded/201901041946435c2fb823447d0.jpg)
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Oldtimer , Oegstgeest, 05.01.2019, 13:38 (2150 dagen geleden) @ gnys
Men gebruikte o.a. een Creed ondulator (undulator), dit geeft de golfvorm weer op een papierstrook. Deze strook werd daarna gelezen en omgezet in tekst.
De Hell Morseschreiber deed dit ook, de maximum snelheid was ook 200 woorden per minuut.
Gedecodeerd: THE QUICK BROWN FOX
Willem
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Hugo Sneyers , Tongeren Belgie, 05.01.2019, 14:29 (2150 dagen geleden) @ Oldtimer
De Hell Morseschreiber deed dit ook, de maximum snelheid was ook 200 woorden per minuut.
Gedecodeerd: THE QUICK BROWN FOX
Willem
Hallo Willem,
De volledige zin is : The quick brown fox jumps over the lazy dog
Deze zin zag ik vaak voorbij komen op mijn telex toen ik in de jaren '70 de persbureau's afluisterde op de korte golf.
Groeten ... Hugo Sneyers
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Bert V. , Amstelveen, 05.01.2019, 16:54 (2150 dagen geleden) @ Hugo Sneyers
Bewerkt door Bert V., 05.01.2019, 17:20
Is wel weer even wennen, om het op deze manier te nemen !! 
(maar ik begrijp nu hoe het werkte, eenieder bedankt voor de uitleg)
Bert
restauratie & geschiedenis 10kW SBR-kortegolfzender
door Ron Kremer , Groningen, 05.01.2019, 16:15 (2150 dagen geleden) @ gnys
Men gebruikte o.a. een Creed ondulator (undulator), dit geeft de golfvorm weer op een papierstrook. Deze strook werd daarna gelezen en omgezet in text.
Een variant die op gelijksoortige wijze werkt als de Creed undulator is de Siemens Drehspulschreiber. In dat apparaat wordt de draaispoel, waaraan de capilaire inktpen bevestigd is, mechanisch in resonantie gezet op de frequentie van een dot.
Dit 'afstemmen' gebeurde door de veren waarin de lichte draaispoel opgehangen was strakker of minder strak te zetten. Frequenties boven die resonantiefrequentie (storingen) hadden weinig tot geen invloed op de werking. Frequenties lager dan de resonantiefrequentie (de dashes) werden probleemloos weergegeven.
Deze oplossing (uit 1926) was goed voor het schrijven van maximaal 300 woorden per minuut.
Wat ik terug kan vinden over het origineel van Creed is dat die goed was voor maximaal 100 woorden per minuut.
vr. gr., Ron