BX660X bandspreiding: succesvol! (Techniek Radio/TV)

door gerard ⌂ @, Zeist, 28.06.2020, 22:36 (1398 dagen geleden)

Een paar jaar geleden verkreeg ik op de NVHR beurs een tuner van een BX660X met het idee daar ooit eens een radiootje mee te bouwen.

[image]

Hier staat de "locomotief", met als stoomketel de zesvoudige afstemcondensator, drie secties voor Lang en Middengolf en drie kleintjes voor kortegolf. Ik heb er een hulpchassisje bijgebouwd met voeding, een middenfrequentdeel van een TD7642-IC, een eindversterker van een TDA7279-IC, regelbare gelijkspanning om de HF-versterking te regelen en een digitale frequentieteller.
Het oude lijk bleek nog goed te reanimeren en te werken op alle banden.

[image]

De ontvangst heeft nog niet de kwaliteit van een compleet fabriekstoestel. Ik ontvang wel op alle banden, maar heb nog wat last van brom (modulatie?) en de teller werkt vreemd genoeg op Lang en Midden niet stabiel. Het geluid is ook vrij zacht, dit komt denk ik doordat de TD7642 een heel lage uitgangsspanning heeft. Gevoeligheid is wel goed.

Nou heeft Philips in dit toestel een uitgekiend kortegolf-afstemsysteem gestoken. Maak je namelijk een toestel met alleen de omroepbanden, zoals bv Pye deed, dan kun je de non-omroepstukken daartussen niet ontvangen. Maar maak je een toestel met dekking van de volledige kortegolf, dan zitten de omroepstations op kleine stukjes binnen de band gepropt en kun je bijna niet afstemmen. Daarom heeft Eddystone bv extreme vertragingen in zijn scheepsontvangers zitten, bij de 870A moet je wel veertig slagen aan de afstemknop draaien om van de ene kant van de band naar de andere te komen.

De docu van de BX660X claimt bandspreiding te bereiken met, jawel, speciale vorm van de afstemcondensator, die bij bepaalde draaihoeken maar kleine capaciteitswijzigingen heeft en dus bepaalde stukken van het spectrum oprekt:

[image]

Hoe pakt dat uit voor de kortegolfluisteraar? Heel goed! Door de vertraging moet je de afstemknop tien keer ronddraaien om de afstemcondensator van open naar dicht te krijgen, en ik heb de afstemfrequentie afgelezen op mijn tellertje en deze drie grafieken gemaakt voor K1, K2 en K3:

[image]

Uiteraard neemt bij het toenemen van de capaciteit de frequentie juist af, dus de lijnen lopen hier naar beneden. De horizontale as geeft aan hoeveel van de tien slagen je hebt gedraaid aan de afstemknop, en de vertikale geeft de frequentie aan. Op die vertikale as heb ik ook de acht omroepbanden getekend die je met deze ontvanger moet kunnen horen. De hoeken in de grafiek zijn niet zo scherp en de lijnen niet zo recht als in het begrips-plaatje in de docu. Maar het effect van de speciale condensatorplaten is natuurlijk spectaculair!

Kijk bv eens naar de 31m-band, die loopt van ongeveer 9,5 tot 9,9 MHz en valt in band K2. Die totale band loopt van 9,5 tot 15,5MHz dus is 6MHz "lang". Gemiddeld verstem je dus 600kHz per slag, en zou de 31m-band van 400kHz maar ongeveer 2/3 slag van de knop zijn, gepriegel dus met afstemmen! De 31m zit ook net nog op K3, daar draai je er wel in een halve slag doorheen, maar op de K2 is de band gespreid naar drie slagen, dus echt veel makkelijker af te stemmen.
Liefhebbers van de 13m en 21m band wordt verzocht, een vaste hand te ontwikkelen en niet flink te drinken voor het afstemmen, want die banden zitten op een steil deel van de afstemcurve dus je bent er snel doorheen. Spoetnik zoeken op 20003kHz kan op dit toestel wel, maar ook weer: niet eerst aan de wodka want de curve is juist op dit punt het allersteilst van de hele afstemgrafiek!

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Leo Bolier ⌂ @, Goor, 29.06.2020, 10:18 (1397 dagen geleden) @ gerard

Interessant verhaal. Zo'n afstem C heb ik nog nooit gezien.
Toevallig ben ik bezig met een direct conversion ontvanger voor o.a. de 80 meter band.
Hij zou daar mooi van pas kunnen komen. Om mijn bestaande drievoudige afstem C te gaan verzagen zie ik niet helemaal zitten. De huidige bleek in één van de secties een nipte kortsluiting te vertonen; onzichtbaar uiteraard. Met wat voorzichtige tikjes is het gelukt die er uit te werken. Daar ben ik al heel blij mee :-)

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Eduard @, 29.06.2020, 10:59 (1397 dagen geleden) @ Leo Bolier

Dag Leo,

Een direct convertion ontvanger is iets dat ik sinds lang wil bouwen maar het warm stoken van de soldeerbout is er nog niet van gekomen. Vertel ter gepaste tijd eens iets over uw bouwwerk als het binnen het kader van dit forum past.

Denkende aan de eenvoud van een direct convertion stel je direct de vraag waarom de meeste radio's geen DCR maar superhetero zijn. Toen ik er wat meer over las zag ik artikels over instraling, uitstraling, doppler effect door vliegtuigen en allerlei vervelende storingen.

Ik heb een vrij complexe griddip meter. De DipIt van Funkamateur. Die heeft intern een mengtrap zodat hij kan gebruikt worden als DCR. Ik heb de spoelenset en de schakeling wat aangepast voor gebruik in de lage AM omroepbanden. Toen de RTBF zender op 621 kHz nog bestond heb ik weleens met de dipmeter naar die uitzendingen geluisterd. Het afstemmen is wat anders dan bij een super maar met het werkt goed. Het lijkt me een leuk idee om met die dipper ook de 80m band eens te verkennen. Lang geleden luisterde ik op zondagmorgen naar de uitzendingen van de surplus radio society die met oude apparaten AM uitzonden. Volgende week zal ik eens via de web SDR kijken of die club nog actief is.In de 80m band moet het ook lukken SSB en CW te beluisteren. Met een huis-, tuin- en keuken radio moet je daar niet aan beginnen als die al de 80m band kan ontvangen. In mijn collectie kan enkel de Philips 990x dat.

We dwalen af van het onderwerp. Het is niet mijn bedoeling iemands draad te kapen. Bij interesse kunnen we dit als nieuw onderwerp verder zetten.

Vriendelijke groeten,

Eduard

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Leo Bolier ⌂ @, Goor, 29.06.2020, 12:33 (1397 dagen geleden) @ Eduard

Eduard,

Wanneer ik de boel wat aan de praat heb kom ik hier op terug.
Alleen wordt dat op het transistorforum; het ontwerp is met een paar Ic's en transistoren gedaan.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door gerard ⌂ @, Zeist, 29.06.2020, 13:24 (1397 dagen geleden) @ Eduard
Bewerkt door gerard, 29.06.2020, 13:35

Denkende aan de eenvoud van een direct convertion stel je direct de vraag waarom de meeste radio's geen DCR maar superhetero zijn. Toen ik er wat meer over las zag ik artikels over instraling, uitstraling, doppler effect door vliegtuigen en allerlei vervelende storingen.

De artikelen over DCR benadrukken natuurlijk de voordelen en ook de nadelen van de superhet.
Aan de onderwerpen te zien ben je ook wel wat tegengekomen waarvan de relevantie twijfelachtig is.
Maar tegenwoordig Is het probleem van spiegelfrequenties niet meer zo groot op de kortegolf, zeker niet wanneer je in bestaande banden wilt luisteren. Maak je bv een ontvanger voor 3500 tot 4000 kHz, dan liggen met een normale middenfrequent van 455, de spiegels rond 4410 tot 4910 en daar zit vrij weinig waar je last van kunt hebben. Met low side injection liggen je spiegels van 2590 tot 3090 waar helemaal niks zit.
In allerlei moderne apparaten zitten quadratuurmixers die spiegels ook effectief onderdrukken, bv die simpele SDR setjes hebben dat.

In de 80m band moet het ook lukken SSB en CW te beluisteren. Met een huis-, tuin- en keuken radio moet je daar niet aan beginnen als die al de 80m band kan ontvangen. In mijn collectie kan enkel de Philips 990x dat.

De 80m ligt binnen de Tropenband, dus je moet inderdaad even opletten wat voor ontvanger je in huis haalt. Maar Philips bracht wel degelijk altijd Tropenontvangers uit, laatst bij de lezing over jaren tachtig portables bleken er ook een heleboel die band wel te hebben. Wat zeldzamer is de 160m band, want Philips liet de tropen meestal beginnen bij 2300kHz. Een van mijn andere gerevitaliseerde Philips lijken had wel een volledige tropendekking, lopend vanaf 180m (piraten) tot 5000kHz, dus 60m band.
Met dat modelletje heb ik aangetoond dat het wel mogelijk is, een bruikbare BFO in omroepdozen te bouwen, waar je echt amateurs mee kunt horen. Ik ben begonnen natuurlijk met een regelbare oscillator rond 455kHz, die z’n signaal instraalt op de mengbuis ECH81. Dit was een RC-oscillator (kosten 68ct inc versturen uit China) die onvoldoende stabiel bleek op een afgevlakte gloeistroom. Er moest nog een stabilisatiechip bij. Voor SSB is het belangrijk dat je de HF sterkte goed kunt Regelen, dit heb ik adequaat voor elkaar gekregen met een potmeter in de antenneleiding. Simpeler kun je je haast niet voorstellen, maar met deze setup heb ik regelmatig naar 80m amateurs en soms ook naar 160m amateurs geluisterd.

Hier is een foto en beschrijving van deze Sloper.
(Er staat bij te koop maar nee, dat is een vergissing, is niet te koop nu!)

We dwalen af van het onderwerp.

Om weer richting onderwerp te komen, binnen het bereik van de BX660X ligt qua SSB alleen de 40m en 20m amateurband, daarvoor leek het me niet de moeite om een BFO in te bouwen.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Ouwe Schipper @, Sassenheim, 30.06.2020, 10:47 (1396 dagen geleden) @ Leo Bolier

Voor wie ook iets van die aard wil gaan doen.....
Hier staat nog een interieur van de BX660x
Zelf ophalen, € 40
Nico

--
een kinderhand
is ook weer gauw leeg

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Bert V. @, Amstelveen, 29.06.2020, 14:55 (1397 dagen geleden) @ gerard

Erg inventief :OK: , simpel en doordacht, om op deze wijze bepaalde gedeelten in de band te kunnen spreiden zonder andere mogelijkheden zoals parallel geschakelde kleine afstemC's e.d.

Bert

BX660X bandspreiding: succesvol!

door ruudtx @, 29.06.2020, 19:50 (1397 dagen geleden) @ gerard

Ach het lukte me door direct draaien aan de afstem C's de wereldomroep op de 25 meter te krijgen. Touwtje was kapot, wel deed de fijnafstemming het nog.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Maurice ⌂ @, Dordrecht, 30.06.2020, 00:13 (1397 dagen geleden) @ gerard

Goed verhaal.
Leuk dat het gelukt is.

--
"I haven't even turned this on to see if it works because as long as I don't it might"

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Ouwe Schipper @, Sassenheim, 30.06.2020, 23:14 (1396 dagen geleden) @ gerard

Zoals bekend mag worden verondersteld.....
De BX660 x was ontworpen voor de Tropen, met bandspreiding voor de KG omroep banden.
In feite te laat voor die markt, de vrijheidsstrijd in Indië was al op gang gekomen
De x staat voor de mogelijkheid op 't toestel op de meest uiteenlopende netten te
kunnen aansluiten, voor 220 of 127 volt gelijkstroom kon een "hoogvolt- triller"
worden ingebouwd. De MF versterkbuis stond op het andere chassis; op het afgebeelde
chassis staan alleen de EF22 tussen de pre- selectie kringen en de ECH21 als converter
buis. Die tweede ECH21 op het andere chassis was de MF versterker & audio voorversterker.
De koppeling tussen mengtrap en de MF versterker is nogal speciaal, vanwege de lange
verbinding. Als je die bandfilters op dat tweede chassis er niet bij hebt zal je een
erg zwak signaal krijgen. Voor de rest een fàntastisch toestel
[image]
Nico

--
een kinderhand
is ook weer gauw leeg

BX660X bandspreiding: succesvol!

door gerard ⌂ @, Zeist, 01.07.2020, 10:18 (1395 dagen geleden) @ Ouwe Schipper

De BX660 x was ontworpen voor de Tropen

Naast de BX660X bestond er een Tropenmodel BX665X, zie hier een vergelijking.

In feite te laat voor die markt, de vrijheidsstrijd in Indië was al op gang gekomen

Door onze internationale bedrijven zoals Philips en Shell waren er in de jaren vijftig denk ik vreselijk veel Nederlandse expats in Afrika en in "de West". En in de jaren vijftig zijn er honderdduizenden Nederlanders geëmigreerd, die vaak via korte golven een linkje met hun roots wilden vasthouden. De BX660X stond, in 1946, nog maar aan het begin van een golf van kortegolfmodellen.

De koppeling tussen mengtrap en de MF versterker is nogal speciaal, vanwege de lange
verbinding. Als je die bandfilters op dat tweede chassis er niet bij hebt zal je een
erg zwak signaal krijgen.

Ik wijt mijn zachte geluid niet aan beperkingen in de MF, maar in de LF. Inderdaad, voor een MF-buis zou het signaal zwak zijn, maar ik heb er geen buis zitten maar een TA7642 IC, dat is gevoelig genoeg om vanuit een ferrietstaafje aangestuurd te worden. Ik heb met deze setup meer last van oversturing!
Het IC heeft een zeer lage ingangsspanning nodig (enkele uV is genoeg) maar geeft ook een heel lage output, een tiende mV of zo. De spanningsversterking van de door mij ingezette TDA7297 versterker is maar ongeveer 30x waardoor het geluid te zwak blijft. Ik denk dat de inbouw van een LM386 versterker (spanningsversterking tot 200x) verbetering zal brengen.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Paul Brouwer @, Haarlem, 01.07.2020, 12:39 (1395 dagen geleden) @ gerard

De BX660 x was ontworpen voor de Tropen


Naast de BX660X bestond er een Tropenmodel BX665X, zie hier een vergelijking.

In feite te laat voor die markt, de vrijheidsstrijd in Indië was al op gang gekomen


Door onze internationale bedrijven zoals Philips en Shell waren er in de jaren vijftig denk ik vreselijk veel Nederlandse expats in Afrika en in "de West". En in de jaren vijftig zijn er honderdduizenden Nederlanders geëmigreerd, die vaak via korte golven een linkje met hun roots wilden vasthouden. De BX660X stond, in 1946, nog maar aan het begin van een golf van kortegolfmodellen.

Hier wil ik toch mijn vraagtekens bij plaatsen. Er bestonden reeds in de dertiger jaren KG-ontvangers en tropenontvangers, echter zonder bandspreiding. Hierin bracht de BX660A/X verandering. Eén jaar later werd deze door de BX760A/X opgevolgd, met hetzelfde HF-deel en een groter LF-deel met een groter uitgangsvermogen.

Groeten,
Paul

--
[image]

BX660X bandspreiding: succesvol!

door gerard ⌂ @, Zeist, 01.07.2020, 13:10 (1395 dagen geleden) @ Paul Brouwer

De BX660X stond, in 1946, nog maar aan het begin van een golf van kortegolfmodellen.


Hier wil ik toch mijn vraagtekens bij plaatsen. Er bestonden reeds in de dertiger jaren KG-ontvangers en tropenontvangers, echter zonder bandspreiding. Hierin bracht de BX660A/X verandering. Eén jaar later werd deze door de BX760A/X opgevolgd, met hetzelfde HF-deel en een groter LF-deel met een groter uitgangsvermogen.

Waar bestaat je vraagteken dan uit? Ik ben het trouwens met je eens dat er daarvoor wel toestellen waren met korte golf erop. Maar als je een enkele KG-band hebt met alles van 6 tot 18 MHz erop, is dat meer te zien als een dingetje erbij dan als iets wat je echt goed kunt gebruiken. Bandspreiding (of andere truuks om het afstemmen te vergemakkelijken) had je dus wel nodig om echt van een "kortegolfmodel" te kunnen spreken.

Dan zijn we het er dus al over eens dat de BX660A/X een verandering bracht. Maar behalve de BX760, verschenen in de jaren daarna ook de BX680, BX690, BX580, BX591, BX594, BX480, BX490 voor de continentale markt en BX485 en BX505 voor de tropen, allemaal nog met diverse sub-uitvoeringen met verschillende voedingsletters (U, A, AV, V, X). Op dia 13 van deze diaserie zie je al een greep bestaande uit 16 modellen en 26 uitvoeringen die in drie jaar uitgebracht werden.

Kortegolf was volgens mij in 1946 geen aflopende, maar een aanstormende zaak.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door ruudtx @, 01.07.2020, 21:31 (1395 dagen geleden) @ gerard

Na de oorlog en begin jaren 50 kwam de grote emigratie stroom op gang.
Wij gingen in 1956 naar Aruba.
RNW verzorgde veel uitzendingen voor deze mensen.

De signalen waren toen al vrij sterk Ik schat minsten 50 kW vanuit Lopik - dus met een standaard radio met KG kon je dat ontvangen. Zelfs op trans radioos die toen op kwamen zoals de Philipsjes. Daarvan waren ook speciale ontvangers met KG tropenbanden. De Wereldomroep gewoon met de KG raamantenne die aan het toestel zat.

(op de antillen werden we later, zo half jaren 60, verwend toen RNW de Bonaire 800 kHz - 500 kW !! huurde. Op een kristalontvanger op Aruba (ca 200 km verder) te horen.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door gerard ⌂ @, Zeist, 02.07.2020, 09:13 (1395 dagen geleden) @ ruudtx

Zelfs op trans radioos die toen op kwamen zoals de Philipsjes. Daarvan waren ook speciale ontvangers met KG tropenbanden. De Wereldomroep gewoon met de KG raamantenne die aan het toestel zat.

Was het niet een heel gepuzzel en gepriegel om het gewenste station te vinden? Op de KG zitten stations behoorlijk dicht op elkaar en de schaalaflezing is niet zo erg nauwkeurig. De wijzer een kwart millimeter verder en je bent weer zoveel stations voorbij.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Ouwe Schipper @, Sassenheim, 02.07.2020, 10:17 (1394 dagen geleden) @ gerard

Het systeem van bandspreiding zoals dat in de BX660 werkte
is niet erg lang toegepast. Wat ik van die transistor bakjes
meemaakte: Als iemand een deur te hard dicht deed was je de
zender kwijt. Ook hoorde je nogal vaak twee of meer stations
door elkaar. Daarvoor had de BX 660 ook bandbreedte regeling
Wel zijn er toestellen gemaakt met 3 of 4 KG banden zodat je
wat meer ruimte kreeg in de afstemming
Nico

--
een kinderhand
is ook weer gauw leeg

BX660X bandspreiding: succesvol!

door ruudtx @, 02.07.2020, 20:06 (1394 dagen geleden) @ Ouwe Schipper

Die oude Philipsjes waren behoorlij selectief.
Zo lukt het me ook goed et zo'n ding 1467 Utrecht te scheiden van 1458 London s avonds

Vroeger ging het ook goed met Lux op 6090 en Bayern op 6085.

BX660X bandspreiding: succesvol!

door ruudtx @, 02.07.2020, 20:03 (1394 dagen geleden) @ gerard

Als je een streepje zet op schaal is het vrij eenvoudig, zoveel nederlandse programma's waren er niet op KG.....

BX660X bandspreiding: succesvol!

door Ouwe Schipper @, Sassenheim, 01.07.2020, 17:06 (1395 dagen geleden) @ gerard

't Enige wat ik weet is wat mijn vader erover vertelde.
Hij werkte in die tijd bij Philips en heeft ook zelf 'n BX660x gekocht
Die nog steeds hier thuis staat en perfect werkt.
Wat de techniek betreft, de koppeling tussen de mengtrap en de MF buis
is een nogal complex bandfilter. Met de primaire kring op 't chassis van
de mengtrap en de secundaire kring (S70/C85) op 't tweede chassis inductief
gekoppeld vanaf S71/ S72.
Het signaal dat uit C67 komt is klein maar wordt ópgetransformeerd in de
secundaire kring. van het bandfilter.
Het ontbreken van die secundaire kring doet veel af aan de goede werking van
het geheel. In dat bandfilter wordt ook nog bandbreedte regeling toegepast.
Nico

--
een kinderhand
is ook weer gauw leeg

RSS Feed van deze thread
powered by my little forum