Artikelen
PROJECT Nr. 17
door Wolfgang Holtmann
CONDENSATOR-LEK-TESTER m.b.v. de PHILIPS meetbrug GM 4144
Doelstelling:
Met eenvoudige middelen de isolatieweerstand c.q. lekstroom van PAPIER- of FOLIECONDENSATOREN duidelijk aan te
tonen.
Beperkingen:
Er is geen sprake van 'meten' eerder van een GOED-???-SLECHT indicatie!
Elektrolytische condensatoren kunnen op deze manier NIET getest worden!
Principe:
Een NEGATIVE (!) spanning wordt via de te testen condensator met het stuurrooster van een afstemindicatorbuis
EM4 verbonden. Bij een (ideale)C met een oneindig hoge isolatieweerstand zullen de oplichtende segmenten even dichtslaan
(=oplading) een daarna weer in de uitgangspositie teruglopen. Wordt deze opgeladen condensator voor enkele seconden
eenzijdig losgenomen, blijft de lading volledig behouden. Het OPNIEUW verbinden mag dus GEEN verandering van de
segmenten aantonen. In de PRAKTIJK gaat de steeds aanwezige isolatieweerstand de condensator tijdens het los nemen
meer of minder ONTLADEN, d.w.z. bij heraansluiting moet dit verlies weer geëgaliseerd worden. Dit uit zich
in een korte beweging van de segmenten.
Een of ander wordt snel duidelijk als men uit de 'grote doos' een aantaal oude C's met moderne foliecondensatoren
VERGELIJKT. Je zult zien, dat de 'teerdotten' de segmenten bijna helemaal laat sluiten (R minder dan 2M) =SLECHT!
En isolatieweerstand van +- 40MOhm laat de segmenten constant half sluiten =???
Zo'n condensator in een 'laagohmige omgeving' (b.v. met een kathodeweerstand parallel) mag eventueel blijven zitten.
Weerstanden hoger dan 100Mohm laten geen CONSTANTE reactie zien. Hier wordt de reeds omschreven procedure
'aansluiten-los nemen' toegepast. Hoe LANGER de C de lading in losse toestand kan houden, hoe BETER is de
kwaliteit. Ik ben er van overtuigt, dat isolatieweerstanden tot 1 GigaOhm op die manier nog aantoonbaar zijn.
Helaas ben ik niet in het bezit van zo'n referentieweerstand, wie wel?
Modificatie GM 4144:
Het bijgevoegd schema laat zien, dat er met D1 en
C1 een NEGATIVE spanning van 55 Volt wordt verkregen. Ik heb voor deze waarde gekozen, omdat a) C's met maar 63
Volt werkspanning ook te testen zijn, b) geen gevaarlijk hoge spanning gehanteerd wordt, wat in de
oorspronkelijke situatie WEL het geval was!! (+ 250 Volt tegenover de behuizing, en dan ook nog zonder de
noodzakelijke veiligheidsweerstand aan Bu9).
Het is bekend dat in sommige gevallen een condensator-lek zich eerst bij 250 Volt testspanning manifesteert. Wie
hierop zweert, kan m.b.v. een schakelaar de reduceerweerstand R1 met een kleinere waarde overbruggen.
Overigens: Ook na deze modificatie is de OUDE LEKTEST nog mogelijk, gewoon de te testen condensator tussen Bu4
(+250V zijkant) en Bu10 aansluiten.
Wie zin heeft een gat te boren, kan de met stippellijnen aangeduide toets T nog erbij zetten.
Hiermede wordt de OPLAADTIJD van C's groter dan 1uF (+- 6 sec.) aanzienlijk verkort.
Nu wij toch bezig zijn, ook meteen het potmeter (linksonder) vervangen door een type MET NETSCHAKELAAR!!
Bediening:
Schakelaar linksboven op CAL.
Potmeter linksonder op max. gevoeligheid
Schakelaar rechts op EXT.
De te testen condensator aan Cr
Veel succes, Wolfgang Holtmann
ONDERHOUD meetbrug GM 4144 (GM 4140)
door Wolfgang Holtmann
Aansluitend aan het "PROJECT Nr. 17" zijn misschien de volgende tips welkom?
Tip 17-1:
Toen ik een paar jaar geleden dit apparaat kocht, was de capaciteits-meting van condensatoren groter dan 10nF niet
erg duidelijk d.w.z. de nulindicatie was niet scherp, ook niet met een 'goede' C!
Gelukkig zitten er niet zo veel onderdelen in, bovendien is de werking van zo'n brug van "Wheatstone"
algemeen bekend:
In het apparaat is er per bereik een REFERENTIE-weerstand cq een REFERENTIE-condensator voorzien. Dus als de 'referentie'
niet goed is, kan men ook geen betrouwbaar resultaat verwachten! Er is zelf de volgende gekke situatie mogelijk:
Stel dat de isolatieweerstand van de REFERENTIE-condensator naar b.v. 1MOhm is gezakt, dan zal een te testen condensator
met DEZELFDE rotte waarde een mislijdende, d.w.z. FOUTIVE nulindicatie aantonen! Immers, de brug is in 'balans'.
Omdat die brug zo'n 50jaar oud is lijkt het mij logisch, dat -net als in oude radio's- ook de een of andere condensator
niet meer helemaal in order is. Bovendien was men in die tijd blijkbaar nog niet in staat PAPIER-condensatoren
te produceren, welke van hoge kwaliteit EN duurzaam waren. Zonder lang te meten, heb ik de referentie-C's van de
3 hoogste bereiken vervangen "und alles war wieder gut!" Bezitters van de GM 4144 (in grote lijnen ook
van toepassing voor de GM 4140) wil ik aanraden deze condensatoren, te weten: 0,1uF-1uF en 10uF, te vervangen.
Het mag duidelijk zijn, dat de vervangers van BESTE KWALITEIT moeten zijn! Ik heb voor FOLIE-condensatoren gekozen,
63Volt werkspanning is dik voldoende. Als je geen types met een kleine capaciteits-tolerantie kan bemachtigen,
misschien kan je iemand met een betrouwbare meetbrug vinden en dan de exacte waardes samenstellen.
Het is gebleken, dat de met teer vergoten 'MICA-condensatoren' WEL van duurzame kwaliteit zijn, dus als die bereiken
in order zijn, NIET aankomen. Hetzelfde geldt ook voor de weerstanden als er geen afwijkingen te constateren zijn!
Ten slotte: de draad potentiometers met een beetje contact-spray bewerken. Het is aan te raden ook de twee koppelcondensatoren
( 22nF) naar de EM4 te vernieuwen, het zelfde geldt voor de voedingselco. Zeker is zeker! Overigens, mocht je het
ook vervelend vinden dat er GEEN netschakelaar erop zit, dan heb je nu de kans.......
Tip Nr. 17-2
Om het Project Nr. 17 met de PHILIPS meetbrug GM 4144 af te sluiten, wil ik nog een 'handigheidje' er aan toevoegen.
Deze tip is vooral voor de beginnende verzamelaar/reparateur bedoeld en kan praktisch op iedere CAPACITEITSMETER
toegepast worden, maakt niet uit of het nu een 'meetbrug' is of volgens het 'resonantie principe' werkt. Ik denk
dat wij vaker met het probleem worstelen: hoe kan ik nu HEEL kleine capaciteitswaardes (b.v. 10pF) meten, ZONDER
het onderdeel geheel eruit te moeten halen, wat soms erg lastig is? Voorbelden: trimmers, serie-C's in de oscillator
(padders) of parallel-C's in het mf-filter. Dead simple: men pakt een stuk COAX-kabel met twee kleine klemmen aan
een einde, plus twee bananenpluggen aan het andere einde. Alles kort houden! De lengte MET de klemmetjes moet zo
zijn, dat -als er niets is aangesloten- precies 100pF wordt aangewezen! Bij een RG58C kabel b.v. is dat +- 80cm.
De rest spreekt vanzelf: Een condensator van 10pF aan de klemmen zal nu op 110pF uitkomen e.n.z. Door deze truc
verlaten wij die zone, waar anders steeds met de 'eigen-capaciteit' van de meter rekening gehouden zou moeten worden.
The cable did the trick!
Succes ermee, Wolfgang