Nederlands Forum over Oude Radio's
Onafhankelijk medium voor liefhebbers en verzamelaars van oude radio's en gerelateerde zaken


De radio en zijn verhaal

Geschreven door Jan Verdijk op 05. Nov 2006 16:29:53:

Hallo, voor degenen die wat moeite hebben de zondag door te komen, hierbij wat leesvoer.

http://buizenradio.verdijk.info/Telefunken_876WK/Telefunken_876WK.JPG

In 1938 traden mijn ouders in het huwelijk. In dat jaar ook kocht mijn vader zijn eerste radio. Een Telefunken 876WK. Een van de duurdere radio’s in die tijd. Hij kostte maar liefst fl. 172,50. In deze tijd zou dat meer dan € 1.000 zijn. Maar dat zat in de aard van mijn vader. Als hij eenmaal had besloten een kostbaar apparaat te kopen, dan moest het ook het beste van het beste zijn. En ook in die tijd werd de Duitse “Gründlichkeit” gewaardeerd; het werd dus een Telefunken.

In de oorlog verdween de radio in de kruipruimte van het huis en werd daar gebruikt om stiekem naar Radio Oranje te luisteren. In 1943, toen radiotoestellen moesten worden ingeleverd bij de Duitsers en voor mijn ouders bovendien het risico aanwezig was dat ze zouden worden geëvacueerd, werd de radio, samen met ander huisraad in kisten in de grond achter het huis begraven. Niet lang daarna moesten mijn ouders inderdaad hun huis verlaten. Ze woonden in het schootsveld tussen de Duitsers en de Geallieerden die, na de mislukte slag om Arnhem, een deel van Oost Brabant en Noord Limburg hadden bevrijd.

In 1944 is hun huis als gevolg van beschietingen in een ruïne veranderd en zelfs enkele kisten met huisraad, die in de grond zaten, werden door granaatscherven doorboord. Nog jarenlang hadden we lakens en tafelkleden met gaten er in. De kist met de radio haalde echter ongeschonden het eind van de oorlog.

Een buurman, die eerder terug was bij de gehavende huizen en die wist waar de kisten begraven waren, heeft ze opgegraven om te voorkomen dat ze (nog meer) beschadigd zouden worden door bouwwerkzaamheden rondom. Hij vond het natuurlijk maar al te spannend om te kijken of de radio nog speelde. Haalde hem uit de kist en stak de stekker in het stopcontact. En hij speelde, echter maar heel even. De radio was door dat verblijf van anderhalf jaar onder de grond natuurlijk door en door vochtig geworden en dit leidde al snel tot kortsluiting en schade aan diverse onderdelen.

Voor mijn vader zat er niets anders op dan de radio naar de reparateur te brengen. Die heeft hem eerst goed laten drogen en daarna gerepareerd, waarna het toestel weer speelde als vanouds.

Ik ben zelf van 1950, dus het bovenstaande verhaal heb ik van “horen zeggen”. Ik ben als het ware opgegroeid met de Telefunken en dat wonderlijke apparaat boeide mij al van jongs af aan. We woonden toen aan de Maas in Midden Limburg. De radio stond in de woonkeuken op de provisiekast. Als je op een stoel ging staan kon je hem prachtig van dichtbij bekijken. Dat mysterieuze groene oog bewonderen en uiteraard gluren door die verlichte blokjes op de zenderschaal. Dat er geen echte mannetjes en vrouwtjes in het toestel zaten snapte ik wel, maar wellicht kon je door die gaatjes toch iets zien bewegen. Nee dus. Behalve dan die rode wijzerschaal die je met de rechterknop heen en weer kon bewegen en wat geregeld tot moppers leidde van mijn ouders, want dan moesten ze weer op zoek naar Hilversum. Eigenlijk werd die afstemknop maar sporadisch gebruikt. Hij stond over het algemeen op die Hilversum waarop de KRO uit zond. Daar waren we immers lid van en de lidmaatschapskaart stond voor het luidsprekerdoek. Daardoor werd tevens een gaatje in dat doek afgedekt, want helemaal ongeschonden was de radio de oorlog ook weer niet doorgekomen. Mijn moeder verwarde de lidmaatschapskaart van de KRO met de luistervergunning. Stel eens dat ze kwamen controleren. Eén of twee keer per jaar, als de KRO en NCRV verhuisden van Hilversum I naar Hilversum II of andersom, werd de afstemwijzer verplaatst van het midden naar rechts, of weer terug van rechts naar het midden. Maar dan had meestal de VARA-haan al een poos de dag geopend. Zo nauwgezet waren mijn ouders nu ook weer niet.

En zo speelde de radio vrijwel elke dag, zonder ook maar een keer defect te raken. Toch Duitse “Gründlichkeit” dus. “Moeders Wil is Wet”, de waterhoogten, de Radionieuwsdienst verzorgd door het ANP, het Angelus en al die programma’s uit die tijd klonken door de woonkeuken. Pas in 1960 verhuisde de radio naar de zitkamer, waar op zondagmiddag naar het voetbal werd geluisterd en op oudejaarsavond naar de conference van Wim Kan.

Een enkele keer werd de afstemwijzer helemaal naar links gedraaid. Als er in Limburg iets bijzonders gebeurd was werd er naar de Regionale Omroep Zuid geluisterd op 188 meter. Die zonden aan het begin van de avond uit via de steunzender Hulsberg. Ik herinner me dat, met name in de winter, de zender in Midden Limburg al matig door kwam en dat op de achtergrond altijd het geluid van de Regionale Omroep Noord en Oost (Hengelo) te horen was, die ook op 188 meter uitzond. Voordeel van zo’n “reis” van Hilversum naar Hulsberg was dat je langs Radio Luxemburg op 208 meter kwam. Die bleek ook Nederlandse programma’s uit te zenden in de ochtend. Daar werd voortaan ook wel naar geluisterd, o.a. naar een programma met Teddy en Henk Scholten. En soms bleef de radio ook na de middag op die zender afgestemd, wanneer de Duitstalige programma’s van de “Drei Fröhliche Wellen von Radio Luxemburg” begonnen. Liedjes van Freddy, Conny en Catharina Valente klonken in de tijd rond 1960 dan ook met regelmaat door ons huis.

Al snel had ik door wat het doel was van die knoppen aan de voorkant van de radio. Links voor hard en zacht, met de middelste kon je wat aan de toon doen en de rechter knop was natuurlijk het meest interessant. Want daarmee kon je de middengolf afstruinen en andere zenders ontvangen dan Hilversum I of II. Zou het mogelijk zijn om al die zenders die zich achter exotische plaatsnamen als Kattowitz, Droitwich en Breslau bevonden, te ontvangen? Ik kwam er pas later achter dat dat alleen ’s avonds lukte. Overdag kwam ik meestal niet verder dan Radio Luxemburg, Brussel I en Brussel II en de NWDR via Langenberg.

De Telefunken werd bij ons altijd aan en uit gezet door de stekker in het stopcontact te steken of er uit te trekken. Daardoor bleef die grote knop aan de zijkant van het toestel altijd onaangeroerd en kreeg deze voor mij een mysterieuze aantrekkingskracht. Ik had mijn moeder wel eens gevraagd waar die knop nu voor was. Maar eigenlijk wist ze dat ook niet precies. “Ik geloof dat die voor de Engelse zender is” zei ze op een keer. Op zich klopte die verklaring wel, want nu weet ik dat die knop er voor is om te schakelen tussen korte- midden- en lange golf, pick-up-stand en om de radio aan en uit te zetten. Om in de oorlog radio Oranje te ontvangen moest natuurlijk naar de korte golf worden over geschakeld. Na 1944 is die knop kennelijk onaangeroerd gebleven wat hem voor mij natuurlijk nog mysterieuzer maakte. Op een dag, toen ik alleen in huis was, waagde ik het er dus maar eens op en verdraaide de knop. Oeps….het groene oog ging uit en de radio zweeg in alle talen. Paniek… ik had de radio stuk gemaakt. Gelukkig kwam er redding. Mijn vader draaide nog eens aan de knop en daar speelde de radio weer als van te voren. Voortaan moest ik toch maar van die knop afblijven. Maar ja, ik had ontdenkt dat het draaien aan die knop geen onherstelbare rampzalige gevolgen had en greep de eerste de beste kans aan om er maar weer eens aan te draaien. En zo ontdekte ik de korte golf. Dat je zomaar zenders uit verre landen kon ontvangen was natuurlijk iets heel bijzonders. Via de Voice of America kon je zelfs in de door de Nederlandse Radio gehuurde zendtijd de Amerikaanse correspondenten horen, nog voor ze in “Echo, de weerklank van het dagelijks gebeuren” te horen waren.

Een prachtig moment was wanneer de radio moest worden schoongemaakt. Mijn vader vond namelijk dat het toestel toch een keer per jaar van stof en andere viezigheid (hij stond immers in de keuken) moest worden ontdaan. Dan werd hij van de provisiekast genomen en op de keukentafel gezet. Vervolgens ging de achterwand en het serviceluikje er af. Ik zat er elk jaar weer met mijn neus bovenop. Geweldig om in het innerlijke van de radio te mogen kijken. Een wonder van technisch vernuft wat mij betreft. Met de stofzuiger werd het stof weggezogen en vervolgens werd alles voorzichtig met een vochtig doekje afgenomen. Dan kwam, wanneer alles weer mooi droog was (mijn vader had zijn les geleerd) het moment waarop de stekker in het stopcontact ging en de radio even mocht spelen zonder achterwand. Een fantastische aanblik om die lampen langzaam te zien opgloeien en de muziek te horen aanzwellen. Behalve die ene keer. De lampen gingen branden, maar geluid….. ho maar. Mijn vader begon nerveus aan de knoppen te draaien. Zelfs de knop aan de zijkant werd een aantal keren rondgedraaid, maar de radio bleef zwijgen. Hij werd weer uitgezet en alle lampen werden er uitgehaald en weer opnieuw geplaatst, maar zonder resultaat. Stekker er weer uit en dan de radio maar eens op zijn rug gelegd om te kijken of daar iets bijzonders te zien was. Niet gehinderd door enige kennis van hoe een radio werkte zaten we getweeën naar die wirwar van onderdelen en draadjes te kijken. Op enig moment zag ik dat een blank draadje tegen een schroefje in het chassis zat. Dat leek me niet logisch. Voorzichtig boog mijn vader het draadje op mijn aanwijzingen opzij. Stekker er weer in en ja hoor, hij deed het weer. Waarschijnlijk met de stofzuigerslang tegenaan gekomen. Een hobby was geboren…..

In 1962, na 24 jaar trouwe dienst, was het gedaan met onze Telefunken. Niet dat hij kapot was, maar mijn vader had op een radio bij de buren FM beluisterd en was diep onder de indruk van de storingsvrije ontvangst en de mooie kwaliteit. Er werd dus een nieuwe radio gekocht, die bovendien qua uiterlijk veel beter paste bij het inmiddels ook nieuw aangeschafte 60-er jaren bankstel. Een Philips B5X14A Bi Ampli. De oude Telefunken zou worden weggegooid, maar na lang smeken mocht ik hem houden en verhuisde hij naar mijn kamer.

Het eerste wat ik heb gedaan is de radio uit de kast gehaald om hem eens aandachtig te kunnen bekijken. Eindelijk mocht dat; hij was nu immers van mij. De ijzeren plaat achter de zenderschaal was ernstig verroest en ook de rode aanwijzer had in al die jaren veel van zijn glans verloren. Dus een potje witte en een potje rode verf gekocht en de zaak netjes overgeschilderd. De radio weer keurig in elkaar gezet en wat mij betreft was hij weer als nieuw. Het geluid was nog steeds prachtig en zo kon ik elke dag op mijn kamer naar Radio Luxemburg luisteren, die, naar ik toen pas ontdekte ’s avonds in het Engels uitzond. Zo maakte ik voor het eerst kennis met de Engelstalige hits uit het begin van de jaren zestig. Want Veronica…. Nee, die was niet te ontvangen in Noord Limburg.

We woonden daar wat achteraf aan de Maas. Een vuilnisauto kwam er niet. Het huishoudelijk afval werd gecomposteerd, was voor de kippen en wat er dan nog overbleef werd gewoon in de Maas gekieperd. Dat kon toen nog zonder schaamtegevoel. In 1963 gingen we verhuizen naar Midden Brabant. Een mooie gelegenheid voor mijn ouders om eens stevig te saneren in allerlei spullen die steeds maar bewaard werden, maar niet meer werden gebruikt. Omdat kippen geen oud meubilair en ander aftands huisraad lusten ging dat zonder pardon allemaal de Maas in (waar zouden trouwens die kippen gebleven zijn?). In verband met school was ik zelf alleen nog maar in de weekends thuis en toen ik een keer weer thuis kwam werd fier medegedeeld dat ze mijn kamer ook maar eens onder handen genomen hadden. En inderdaad, dé gelegenheid om eens van die oude radio af te komen. Alleen de bovenkant van de kast had mijn vader er afgebroken. Dat was immers een mooi plankje om ooit nog eens een schapje van te maken. En zo kwam de Telefunken, zeer tot mijn verdriet, aan een roemloos einde. Zo ging dat toen. Ergens op de bodem van de Maas ligt nog een Telefunken 876WK zonder bovenkant aan de kast. Die bovenkant kwam ik nog tegen toen ik na het overlijden van mijn vader in 1994 zijn schuurtje moest uitruimen. Van een schapje is het dus nooit meer gekomen.

Eerst wat onbewust, maar later meer bewust ben ik altijd nog op zoek geweest naar zo’n zelfde Telefunken. Ik ontdekte dat op rommelmarkten nog wel eens oude buizenradio’s stonden en wie weet, staat er zomaar zo’n toestel bij. Steeds echter zonder resultaat. Bovendien, ik wist toen nog van geen Forum of NVHR af en kende ik het typenummer niet. Dat maakte het zoeken extra moeilijk. En echt moeite deed ik er ook niet voor. Tot internet binnen bereik kwam. Na een poosje zoeken kwam ik een foto tegen van een toestel dat ontegenzeglijk hetzelfde was als de Telefunken die wij vroeger thuis hadden. De 876WK dus. En dan wordt het zoeken makkelijker. Wat sites van buizenradio-liefhebbers opgezocht en brutaalweg eens een mailtje gestuurd aan Karel de Reus. Of hij wist waar en hoe ik aan zo’n radio kon komen. Want inmiddels was ik door de foto’s op internet er in gesterkt dat er nog zulke radio’s zouden moeten zijn en nam mijn interesse toe om er zelf een te hebben. Karel was zo vriendelijk om snel te reageren en mailde dat deze Telefunken in Nederland waarschijnlijk niet zoveel verkocht is en stelde mij voor om op Duitse websites op zoek te gaan. Zo gezegd, zo gedaan. En na een paar maanden kwam ik een advertentie tegen van iemand uit Karlsruhe in Duitsland die een aantal radio’s verkocht, waaronder een nog als nieuw uitziende Telefunken 876WK. Na wat heen en weer gemail, hebben mijn vrouw en ik een weekje vakantie geboekt (we waren toch van plan er even uit te gaan) in de buurt van Karlsruhe en hebben we de radio opgehaald. Een fantastisch mooi toestel dat goed speelt en zelfs geen gaatje in het luidsprekerdoek heeft.

Hij staat nu achter mij achter mij op mijn hobbykamer te spelen en wat mij betreft is hij niet weg geweest.





Reacties / Answers:


Terug naar Nederlands Forum over Oude Radio's