Toch Weer Een AM Zendertje (Tweamz) (Algemeen)

door Otto Tuil , Drenthe, 23.11.2008, 16:34 (5846 dagen geleden)

Beste lezers,

Zoals beloofd hier het verslag van de bouw van mijn buizen AM-zendertje. Geïnspireerd door het ECC85 zendertje van Pieter Vos, ben ik ook eens aan het knutselen geweest. Omdat ik van huis uit geen HF-man ben, hoop ik dat er niet al te grote fouten in staan. Verbeteringen en of aanvullingen hoor ik graag. Bij voldoende interesse zal ik het verslag opnemen in de artikelen.

Inleiding:
Toch Weer Een AM Zendertje? Wie het internet er op na loopt vindt reeds vele voorbeelden, en ook in de artikelen van dit forum zijn al vier andere schakelingen opgenomen. Waarom dan nog een zendertje? Gewoon omdat ik het leuk vond om zelf ook eens een geheel uit buizen opgebouwd ontwerp te maken.

Eisen:
Voordat ik begon met het ontwerp het ik een lijstje samengesteld waaraan moest worden voldaan:

* Alleen buizen in het actieve gedeelte
* Geen "moeilijke" buizen
* Overige onderdelen uit sloopradio's of standaard uit de handel
* Geen externe versterker nodig (direct aansluiten CD, DVD, iPod, enz)
* Uiteraard laag vermogen (bereik maximaal 25 meter)
* Geen transformatoren in het signaalpad
* Afregelbaar (maar hoeft slechts op een beperkt deel van de band afregelbaar te zijn)

De schakeling:
In figuur 1 is het schema van het zendertje weergegeven. Er is gebruik gemaakt van buizen die vooral in buizentelevisies te vinden zijn. Het voordeel is dat die buizen (op de ECC82 na) nauwelijks andere toepassingen hebben, en dus makkelijk (vaak gratis) te krijgen zijn.

De oscillator is opgebouwd rond een EF80. Het is een standaard Colpitts-oscillator. Het spoeltje is een standaard spoeltje van de "elektronicaboer". Met trimmer C4 kan de oscillator frequentie nog enigszins worden bij geregeld naar een rustig plekje op de band. Het opgewekte signaal van de oscillator wordt dan toegevoerd aan een triode (één helft van een ECC82), deze triode is in klasse C ingesteld. Op de anode van deze triode bevindt zich een tweede afgestemde kring rond uit een ferrietstaaf uit een sloopradio. Als een ferrietstaaf goed is in het ontvangen van radiosignalen, dan is het toch ook mogelijk om het te gebruiken als zendantenne? Juist! Het voordel is dat de zender daarom mooi compact kan blijven (geen lange draadantenne). De anodespanning is afkomstig van een tweede triode (andere helft van de ECC82) die als kathodevolger is geschakeld. Door nu met deze kathodevolger de anodespanning laagfrequent te variëren wordt het hoogfrequentsignaal in amplitude gemoduleerd

De laagfrequentversterker is opgebouwd met een PF86. (Omdat deze buis een gloeispanning heeft van 4,5 Volt, is met behulp van R17 een aanpassing voor 6,4 Volt gemaakt). Deze versterker versterkt het laagfrequent ingangsignaal ruimt 100 maal, wat voldoende is om de kathodevolger modulator aan te sturen.
Opmerking: in principe kan ook een EF86 worden gebruikt, maar omdat de maximaal toelaatbare spanning tussen gloeidraad en kathode, bij Philips en een aantal andere merken, maximaal 50 Volt mag bedragen, wordt de buis dan buiten specificatie gebruikt. Een mogelijkheid kan zijn om een EF86 van een merk te gebruiken dat wel een hogere spanning toe laat.

Tenslotte is de voeding van hetzelfde type als gebruikelijk in buizenradio's. De transformator kan uit een sloopradio worden gehaald. Ik zelf heb één uit een Duitse radio (Grundig) gebruikt, omdat die als voordeel had dat de aansluitingen uit lange draden bestond. Daarmee kon ik het geheel op een open chassis bouwen, zonder kans op een optater bij het beetpakken. Het gloeicircuit word met behulp van weerstanden R14 en R15 van een voorspanning van ongeveer 80 Volt voorzien. Dit is nodig omdat de ECC82 een maximale spanning tussen gloeidraad en kathode toe laat van 180 Volt. Omdat de kathode van de kathodevolger op een hoge spanning staat wordt zo voorkomen dat deze spanning wordt overschreden tijdens pieken in de modulatie.

Figuur 1: Oscillator met modulator.

Het bouwen:
De opbouw van de oscillator/modulator is vrij rechttoe-rechtaan. Mijn prototype is opgebouwd op een kastje van spuitgiet-aluminium. Dat kastje had ik nog liggen, en was ondanks de gaten uit een vorige toepassing nog prima te gebruiken voor een tweede leven:

Linksboven is de oscillator rond de buisvoet voor de EF80 te zien. Linksonder is de laagfrequent versterker rond de PF86 te zien. Daar bevinden zich ook de ingangen voor de muziekbron. In het midden bevindt zich de modulator (ECC82). De ferrietstaaf daarvan is op de bovenkant van het chassis gemonteerd. De voeding tenslotte is zichtbaar aan de rechterkant (een netschakelaar ontbreekt nog). Aan de bovenkant van het chassis zijn de transformator, de buizen, en de ferrietstaaf te vinden:

Voor de windingen op de ferrietstaaf heb ik dun geïsoleerd montagedraad gebruikt (ook weer vanwege de veiligheid). Om het signaal met de oscilloscoop kunnen bekijken is er tijdelijk een tweede wikkeling van enkele windingen aangebracht. Na afregelen wordt die tweede wikkeling verwijderd en is de zender klaar voor gebruik:

Afregelen:
Voor het afregelen is een oscilloscoop eigenlijk onontbeerlijk. Eerst wordt een frequentie op de middengolf in de buurt van de 1250 kHz (240 meter) gezocht die vrij is, of waar slechts een zwakke zender op te ontvangen is. Zet een radio aan en stem die af op gekozen frequentie. Zet de zender in de buurt van die radio aan, en als de buizen gloeien verstel timmer C4 zodanig dat de zender op de radio ontvangen wordt. Regel C4 zodanig af dat de uitslag van het afstemoog maximaal is. Sluit nu de oscilloscoop aan op een hulpwikkeling om de ferrietstaaf. Regel (met een geïsoleerde trimschroevendraaier of -sleutel) C11 nu af op maximale uitslag. Sluit nu met een toongenerator een laagfrequentsignaal van 1 kHz en een spanning van 1 Volt RMS aan op de LF ingang. Draai potmeter R3 nu zover open dat op de oscilloscoop een maximale modulatie te zien is. Verstel nu C11 zodanig dat de modulatiediepte maximaal is (zie onderstaand scoopbeeld), zonder dat de draaggolfspanning significant kleiner wordt. Nu kan er een audiobron worden aangesloten en is de zender klaar voor gebruik.

AM draaggolf signaal

Bij gebruik van de toongenerator kan op de oscilloscoop de modulatiediepte mooi zichtbaar gemaakt worden:

Circa 75% modulatiediepte.

Veel Succes,
Otto

--
Ohm sweet Ohm...