Een bedenking over de voedingstransformator! (Techniek Radio/TV)

door soundman2 , Wouw, 11.07.2008, 16:03 (5775 dagen geleden) @ Peter Lameijn

In het schema van de toestellen, staat overigens ook maar één gloeistroomwikkeling aangegeven.

Dat is vaker zo. de hoogspanningswikkeling werd ook altijd als een wikkeling met middenaftakking getekend, terwijl het bijna altijd twee gescheiden wikkelingen zijn. Waarschijnlijk zijn er 2 gloeiwikkelingen om de trafo universeel toepasbaar te maken.
Parallel gaat trouwens prima. Ik heb wel eens een paar van deze trafo's gemeten, en de wikkelingen zijn meestal akelig precies gelijk. (Onbelast was de gloeispanning 6.54v op beide wikkelingen, op de honderdste volt precies...)

Toch moet je iets meer weten over het wel en wee van trafowikkelen. De hsp wikkeling werd eigenlijk nooit bifilair gewikkeld, ze zijn dus principieel verschillend. De wikkelingen worden inderdaad gewikkeld met een aftakking in het midden. Bij dunne wikkeldraad, wordt gewoon de dubbele draad in het midden naar buitengevoerd. Je zou er dus twee wikkelingen van kunnen maken en die parrallel zetten. Daar zit een groot risico aan vast. De isolatie van de wikkeling kan maar een bepaalde doorslagspanning aan. Daarom mag het aantal toeren per volt niet te klein zijn, omdat anders de spanning tussen de afzonderlijke wikkelingen te hoog wordt. Omdat wikkellagen zig/zag gewikkeld worden, dus eerst een laag van bijv links naar rechts en daarna terug, komt er tussen de lagen een laagje isolatiepapier. Het is duidelijk dat het spanningsverschil aan de uiteinden van twee lagen aan de ene zijde nul volt is, maar aan de andere zijde van de twee lagen, de dubbele spanning van een laag. Vandaar de isolatie.
Nu is het vaak zo dat de "middenaftakking" niet precies samenvalt met een laag, maar bijvoorbeeld ergens midden in. Het hangt een beetje van de fabrikant af, of die laag dan geïsoleerd wordt met een uitloper naar buiten en vervolgens de nieuwe laag op weer nieuwe isolatie. Evengoed kunnen beide uitlopers van de middenaftakking samen naar buiten zijn gevoerd en ligt het einde van de ene hsp-winding pal naast het begin van de volgende hsp winding. Daar zit nu het gevaar van parrallelschakelen, In dat geval komt de volle spanning tussen twee laklaagjes van de draad te staan met een grote kans op doorslag.
Dus als de trafo niet specifiek ervoor gemaakt is, niet parrallel schakelen.

Voor de genoemde gloeidraadwikkeling is het ook oppassen geblazen. In het geval van twee windingen zou je ze parrallel kunnen schakelen. Sluit twee einden samen en meet op de overblijvende losse einden. Daar mag je dan geen spanning meten en bij samenbinden mag er geen stroom lopen.
Of de wikkelingen dan ook voldoende isolatie hebben om een direct verhitte gelijkrichter te voeden, zoals de vier volts wikkeling bij een AZ1 etc. is de vraag. Daar komt dan wel een 3 a 400 volt op te staan en het hoeft geen betoog dat een dergelijke wikkeling extra isolatie behoeft. Waarom er twee 6,3v windingen zijn kan vele oorzaken hebben. Een dikke gloeidraadwinding is veel moeilijker te wikkelen, dan twee dunnere met dezelfde totale koperdoorsnede. Ook kan het zijn dat er een gelijkrichter toegepast wordt waarbij de toelaatbare spanning tussen gloeidraad en kathode de grens benaderd. Dan kan een goed geïsoleerde wikkeling uitkomst bieden.
Parrallelschakelen zal echter niet gauw een probleem opleveren.
Tegenwoordig worden trafo's wel wild gewikkeld. De isolatie van de draad is veranderd van schellak naar posyn en dat is soepeler, heeft betere isolatieeigenschappen en last but not least, kun je het solderen zonder schoon te krabben. Sinds de gloeidraadloze versterkingselementen (1), zijn ook de spanninge allemaal een stukje lager zodat het bijna altijd goed gaat

Henk Roovers

(1)Gloeidraadloos versterkings element, is een actief onderdeel dat versterking geeft zonder dat er een gloeikathode aanwezig is. Voorbeelden van vroeger zijn bijv de 0C13, 0C14, 0C71 en 0C45. Versterkers met drie elementen en die geen gloeidraadspanning kent. Spreek uit nul-cee-dertien. De naam oo-cee-dertien is dus feitelijk fout.
Lastig om het woord transistor te vermijden! Verdraaid, heb ik het toch nog gezegd