Philips 313A/256A (Algemeen)

door indiradi , Duivendrecht, 30.10.2008, 11:37 (5870 dagen geleden) @ Paul Brouwer

Hallo Paul,

Dat de radio in Indonesië zou zijn gemaakt lijkt me zeer onwaarschijnlijk om de volgende redenen:
1. Er is 2 maal een storm van geweld en vernietiging over Java gegaan: eerst door de Nederlanders, die alles dat de Japanner van nut zou kunnen zijn vernielden en later door Indonesiërs, om de terugkeer van het Nederlandse gezag te beletten.
2. Ik weet niet zeker of er voor de oorlog al radio's in Indië werden gemaakt (en dus, of er wel sprake kan zijn van oude voorraden).
3. Ik heb een werkplaatsboek met technische gegevens van de Philips radio's die na de oorlog in Nederlands Indië/Indonesië zijn gemaakt. De oudste radio in dit boek is de BX165U, de Indische plank uit 1947. Volgens dit boek werden er in de eerste jaren alleen kleine radio's (meest U-tjes) met rimlock-buizen gemaakt.

Ik ben intussen nog steeds aan het speuren naar alles dat opheldering zou kunnen geven.
Philips stempelde de luidsprekers van de radio's met een jaartal. De 461A, bouwjaar 1937, stempel"37", de 296A, bouwjaar 1938, stempel "38". Maar in de 256A zit een luidspreker met een stempel "37". Het kan bijna niet anders, of de luidspreker is ooit door een ouder exemplaar vervangen.
De servicedoc van de 256A (1946) vermeldt een "Stationsschaal N.O.I." (Nederlands Oost Indië) met het nummer A3 218 15.0. In de Indische 256A zit een schaal met nummer A1 893.31.0.

Dat een radio de tweede wereldoorlog in Indië overleefde was blijkbaar niet zo groot. Ik heb er in 10 jaar tijd 2 gevonden (één in Nederland en één in Jakarta). Ik heb wel kontakt met medeverzamelaars in Indonesië, maar geen daarvan heeft ooit een vooroorlogse radio gezien.
Nu ging het daar wel om een kleiner aantal radio's dan in Nederland, maar, terwijl ze in Nederland moesten worden ingeleverd, werden ze in Indië alleen behandeld, zodat er geen "vijandelijke" zenders konden worden ontvangen. Aan de andere kant waren de meeste radio's waarschijnlijk in het bezit van Nederlanders, die of krijgsgevangene werden of werden geinterneerd. En de radio meenemen zat er natuurlijk niet in.

Over dit aanpassen van radio's nog de volgende informatie, afkomstig uit het boek "Het vermoorde land". Dit boek bevat het dagboek van Jan Bouwer, een van de zeer weinige Nederlanders die de Japanse bezetting ondergedoken overleefde. Als journalist beschikte hij over goede kontakten en was zeer goed geinformeerd.

Donderdag 4 juni 1942
Alle radiotoestellen in Indonesië zullen binnenkort een "operatie" ondergaan.Daarna zal het niet meer mogelijk zijn - in theorie althans - er mee naar buitenlandse stations te luisteren. Het begint al in Soerabaja. De behandelde - sommigen noemen het "besneden" - toestellen worden verzegeld en dienen van een speciale luistervergunning te worden voorzien. Volgens radio-deskundigen is deze "besnijdenis" makkelijk uitvoerbaar, maar even gemakkelijk weer ongedaan te maken. De maatregel betreft 150.000 radiotoestellen. Mijn toestel is al geregistreerd en bij de instanties bekend. Ik zal het dus wel moeten laten "behandelen". Ik laat mij niet van de buitenwereld afsnijden en ga een tweede toestel kopen om daarmee verder klandestien te luisteren.

Dinsdag 7 juli 1942
De eerste "gekastreerde" radio-toestellen zijn in Bandoeng aan de eigenaars teruggeven. Ze zijn nogal gehavend. Vier gaten zijn in de kasten geboord voor het aanbrengen van zegels. De vreemdste dingen zijn gebeurd. Toen iemand zijn toestel na de behandeling uitprobeerde, kon hij alleen nog maar op de korte golf luisteren. Alle lange-golf-banden waren losgeknipt. In andere gevallen zijn de korte-golf-banden tot 60 meter doorgeknipt, zodat de eigenaars van de toestellen nog naar New Delhi, Calcutta, Bombay en Sydney kunnen luisteren. In Batavia schijnt niet in de toestellen te zijn geknipt. Daar is een druppel lood op de zender-zoeker gesoldeerd, zodat hij op een bepaald punt niet verder draait. Overigens kan men door betrouwbare Indonesische monteurs zijn toestel voor ƒ5,- weer in orde laten maken. Voor mijn klandestiene toestel heb ik een aparte zinken bak laten maken, die in de grond wordt geplant. Het toestel gaat daarin en blijft dan begraven. Iedere avond wordt het eruit gehaald om naar de B.B.C. en San Francisco te luisteren en daarna verdwijnt het weer in de grond. Nogal omslachtig, maar het veiligst.

Vrijdag 17 juli 1942
Heb vandaag m'n radiotoestel teruggekregen en er tot laat in de nacht mee geëxperimenteerd. Ik kan er nog mee naar buitenlandse stations luisteren, o.m. New Delhi, Bombay, Calcutta, Tananarive (Madagascar) en "die Suid-Afrikaanse Uitsaai-Korporasi" met relays van de B.B.C. in Londen. Voldoende dus om op de hoogte te blijven met een tweede toestel in reserve.

Donderdag 6 augustus 1942
M'n clandestiene radiotoestel is vannacht in zijn zinken trommel - die geklonken en niet gesoldeerd bleek te zijn - onder water gelopen in een tropische regenbui. Ik wil nog proberen om hem te laten repareren, hoewel ik niet veel hoop heb.

Donderdag 13 augustus 1942
M'n verdronken radio is door twee Indo-Europeese jongelui, technici van de radiodienst van de vroegere luchtbeschermingsdienst, weer in orde gemaakt. Het is wel reklame voor het Philips-produkt, dat het apparaat na bijna 24 uur onder water te hebben gelegen, praktisch niet heeft geleden.

Heeft iemand dat al eens geprobeerd: een Philips radio 24 uur onder water?

Roel